HOLISTYCZNA EDUKACJA PROZDROWOTNA

W SZKOLE PODSTAWOWEJ – CIAŁO, UMYSŁ, DUCH

Program nauczania edukacji zdrowotnej dla klas IV-VIII szkoły podstawowej

Warszawa 2025

Tytuł publikacji

HOLISTYCZNA EDUKACJA PROZDROWOTNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ – CIAŁO, UMYSŁ, DUCH.

Program nauczania edukacji zdrowotnej dla klas IV-VIII szkoły podstawowej

Autorka

Daniela Bartosiak

Konsultacja merytoryczna Anna Kasperska-Gochna Anna Powązka

Wydział Promocji Zdrowia, Profilaktyki i Wychowania

Wydawca

Ośrodek Rozwoju Edukacji, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa Warszawa 2025

ISBN: G78-83-67366-GG-1

logo Ośrodek Rozwoju Edukacji Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne (CC BY-NC)

www.ore.edu.pl

Spis treści

Program nauczania edukacji zdrowotnej dla klas IV–VIII szkoły podstawowej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch...................................................................................................................................................................... 2

Klasa IV. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. ABC zdrowia – jak dbać o siebie i czuć się dobrze”...................................................................................................................................................................... 5

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy IV..................................................................................................................................................................... 8

Klasa V. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie i wartości – uczę się dbać o siebie i innych”.................................................................................................................................................................... 41

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy V.................................................................................................................................................................. 44

Klasa VI. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie z charakterem – siła wartości w życiu codziennym”.................................................................................................................................................................... 83

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VI.................................................................................................................................................................. 86

Klasa VII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Dojrzewam świadomie” 114

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VII................................................................................................................................................................ 118

Klasa VIII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Człowiek świadomy – zdrowy, etyczny, odpowiedzialny”.................................................................................................................................................................. 144

Lekcje 1–16 dla uczniów klasy VIII................................................................................................................................................................ 147

Program nauczania edukacji zdrowotnej dla klas IV–VIII szkoły podstawowej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch

Na program nauczania edukacji zdrowotnej dla szkoły podstawowej składają się programy nauczania realizowane w klasach IV–VIII.

Program nauczania jest przewidziany do realizacji w ramach 144 godzin, w tym po 1 godzinie tygodniowo w klasach IV–VII i 16 godzin w klasie VIII, czyli:

· w klasach IV–VII: 32 godziny lekcyjne (1 godzina tygodniowo przez cały rok szkolny),

· w klasie VIII: 16 godzin lekcyjnych (1 godzina tygodniowo w pierwszym semestrze).

Treści nauczania zawarte w programie są:

· zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego w zakresie nauczania edukacji zdrowotnej w szkole podstawowej (Dz.U. z 2025 r., poz. 378);

· zgodne z aktualna wiedzą oraz treściami omawianymi na lekcjach innych przedmiotów, w tym: biologii, wychowania fizycznego, edukacji dla

bezpieczeństwa, etyki, wiedzy o społeczeństwie i geografii;

· dostosowane do możliwości ucznia na danym poziomie nauczania.

Treści nauczania w podziale na 10 działów:

I. Wartości i postawy

II. Zdrowie fizyczne

III. Aktywność fizyczna

IV. Odżywianie

V. Zdrowie psychiczne

VI. Zdrowie społeczne

VII. Dojrzewanie

VIII. Zdrowie seksualne

IX. Zdrowie środowiskowe

X. Internet i profilaktyka uzależnień

Każdy program zawiera:

· Wprowadzenie.

· Założenia programowe.

· Cele ogólne i szczegółowe.

· Strukturę modułową (tematy, liczba godzin, zakres treści nauczania).

· Metody, formy pracy i proponowane środki dydaktyczne.

· Spójność z podstawą programową.

· Ewaluację.

· Podsumowanie.

Informacja dotycząca wymagań w zakresie wiedzy i umiejętności:

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego szczegółowe regulacje dotyczące treści kształcenia, celów oraz wymagań edukacyjnych w zakresie edukacji zdrowotnej określa rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego z dnia 6 marca 2025 r. (Dz.U. z 2025 r., poz. 378). Dokument ten stanowi fundament organizacyjny i merytoryczny zajęć prowadzonych w ramach systemu edukacji.

W rozporządzeniu zawarte są zarówno:

· wymagania szczegółowe, które odnoszą się do obowiązkowych treści nauczania – każda szkoła ma obowiązek ich realizacji

w procesie dydaktycznym;

· jak i wymagania fakultatywne, które pozostają do dyspozycji szkoły i nauczyciela, w zależności od potrzeb, możliwości oraz zainteresowań

uczniów.

Klasa IV. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. ABC zdrowia – jak dbać o siebie i czuć się dobrze”

1. Wprowadzenie

Program edukacji zdrowotnej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. ABC zdrowia – jak dbać o siebie i czuć się dobrze” zakłada całoroczną realizację treści w wymiarze jednej godziny tygodniowo (32 godziny lekcyjne).

Program edukacji zdrowotnej dla klasy IV szkoły podstawowej koncentruje się na holistycznym podejściu do zdrowia, obejmującym ciało, umysł i ducha. Realizowany przez cały rok szkolny, ma na celu kształtowanie zdrowych postaw, nawyków oraz świadomości prozdrowotnej i społecznej u uczniów.

2. Założenia programowe

Program zakłada, że edukacja zdrowotna w klasie IV powinna obejmować nie tylko wiedzę o zdrowym stylu życia, ale również:

· rozwijanie świadomości ciała i emocji,

· budowanie pozytywnego obrazu samego siebie,

· kształtowanie empatii i umiejętności współpracy,

· promowanie postaw prospołecznych i odpowiedzialnych.

Koncepcja programu ma charakter holistyczny – integruje aspekty fizyczne, psychiczne, emocjonalne i duchowe rozwoju dziecka.

3. Cele programu

Wzmacnianie poczucia własnej wartości, kształtowanie szacunku wobec siebie i innych, rozwijanie świadomości zdrowotnej oraz promowanie wartości prospołecznych. Uczniowie uczą się rozpoznawać potrzeby fizyczne i emocjonalne, wyrażać emocje i znać zasady współżycia społecznego.

Cele ogólne:

· Wzmacnianie poczucia własnej wartości i godności.

· Kształtowanie postawy szacunku wobec siebie i innych.

· Rozwijanie świadomości zdrowotnej i prospołecznej.

· Promowanie wartości takich jak: zdrowie, godność, akceptacja, szacunek, empatia, rodzina, wspierające relacje społeczne, odpowiedzialność, altruizm.

Cele szczegółowe:

· Uczeń rozpoznaje swoje potrzeby fizyczne i emocjonalne.

· Uczeń wyjaśnia znaczenie zdrowego stylu życia.

· Uczeń potrafi wyrażać emocje i rozmawiać o nich z szacunkiem.

· Uczeń wymienia zasady współżycia społecznego opartego na empatii i wzajemnym wsparciu.

4. Struktura programu

Wymiar: 32 godziny (jedna godzina tygodniowo przez cały rok szkolny)

Moduły tematyczne:

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
1	Co to jest zdrowie?	4
2	Moje ciało – higiena i rozwój	7
3	Zdrowe jedzenie i picie w szkole i domu	4
4	Moje emocje – jak je rozpoznawać i wyrażać	7
5	Bezpieczne zachowania w domu, szkole, drodze	4
6	Dlaczego sen, ruch i odpoczynek są ważne	2
7	Projekt edukacyjny	4

5. Spójność z podstawą programową

Program jest w pełni zgodny z wymaganiami podstawy programowej w zakresie:

· przyrody,

· wychowania fizycznego,

· etyki.

Powiązanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna (w zakresie poszczególnych działów)

z podstawą programową kształcenia ogólnego w zakresie innych przedmiotów (w zakresie poszczególnych działów) zostało zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji z dnia 6 marca 2025 r. (Dz.U. poz. 378, 2025 r.).

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy IV

Nr lekcji

Temat lekcji

Dział

z podstawy programowej

Wymagania szczegółowe dotyczące wiedzy

i umiejętności

zawarte w PP

Materiał nauczania

Procedury osiągania celów i środki dydaktyczne

modułu

Czym jest zdrowie? – Zdrowie jako wartość

Dział I. Wartości i postawy

1), 2), 3), 4), 5)

Pojęcie zdrowia, rodzaje zdrowia, ilustracje

przykładów zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.

· Rozmowa kierowana.

· Ilustracje.

· Burza mózgów.

· Plansze edukacyjne.

· Praca z plakatem.

Czynniki wpływające na zdrowie – środowisko, nawyki, relacje

Dział I. Wartości i postawy

2), 3), 4)

Czynniki wpływające na zdrowie: styl życia, środowisko, geny, opieka zdrowotna.

· Pogadanka.

· Mapa myśli.

· Praca w grupach.

· Analiza sytuacji.

· Notatki graficzne.

Miejsce zdrowia

w hierarchii wartości

Dział I. Wartości i postawy

1), 2), 5)

Wartość zdrowia, dbałość

· Dyskusja klasowa.

· Plakat o wartościach zdrowotnych.

· Refleksja indywidualna.

o zdrowie jako odpowiedzialność własna i społeczna.

Zdrowie zasobem

człowieka.

Zachowania chroniące zdrowie i ryzykowne dla zdrowia

Dział I. Wartości i postawy

2), 3), 4)

Zachowania sprzyjające

· Ćwiczenia sytuacyjne.

· Analiza przypadków.

· Praca w parach.

i zagrażające zdrowiu – rozpoznanie i klasyfikacja, analiza sytuacji

codziennych. Badania,

profilaktyka, leczenie.

Zdrowy styl życia to zdrowy organizm

Dział II. Zdrowie fizyczne

1), 4), 5)

Pojęcie zdrowia. Pozytywne mierniki zdrowia.

Hartowanie organizmu –

zasady i metody.

Układy ciała człowieka, funkcje narządów,

schematy ciała.

· Model ciała.

· Schematy anatomiczne.

· Film edukacyjny.

· Układanka narządów.

Moje ciało się zmienia

Dział VII.

Dojrzewanie

1), 3)

Naturalne zmiany fizyczne,

świadczące o tym, że

organizm dojrzewa.

· Pogadanka o zmianach

zachodzących w czasie

dojrzewania.

Charakterystyczne oznaki dorastania u dziewczynek i chłopców w kontekście normy medycznej.

Higiena osobista w czasie dojrzewania.

· Omówienie zasad higieny osobistej

w okresie dorastania.

· Wykorzystanie schematów sylwetek do wskazania zmian fizycznych.

· Quiz sprawdzający wiedzę.

Kluczowe jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni do

zadawania pytań.

Moje ciało – poznaję, szanuję, dbam

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Budowa ciała dziewczynki i chłopca – narządy zewnętrzne i wewnętrzne

(ogólnie, bez szczegółów

anatomicznych).

Różnice między płciami – różnorodność i równa wartość.

· Model ciała (ilustracja edukacyjna) – uczniowie poznają budowę ciała

z pomocą edukacyjnych ilustracji, z podziałem na chłopca

i dziewczynkę oraz

użyciem nazewnictwa

medycznego.

Jaką rolę pełnią

poszczególne narządy – podstawowe funkcje fizjologiczne (np. oddawanie moczu, prokreacja

w przyszłości).

Dlaczego warto znać, rozumieć i szanować swoje ciało.

Ciało to coś prywatnego/intymnego – rozmowa o granicach, intymności

i bezpieczeństwie.

· Rozmowa „Jak dbam

o swoje ciało?” – praca w kręgu, bez zawstydzania,

z naciskiem na higienę

i szacunek.

· Quiz/układanka –

uczniowie dopasowują

proste opisy do

ilustracji narządów, np.

„ten narząd pomaga oddawać mocz”.

· Ćwiczenie „Co to znaczy, że moje ciało jest moje?” – rozmowa

o granicach,

prywatności i zaufaniu do dorosłych.

· Refleksja – każde ciało jest ważne i zasługuje na troskę, szacunek

i ochronę. Znajomość

swojego ciała to wiedza

i bezpieczeństwo.

Kiedy iść do lekarza? Objawy choroby i przygotowanie do wizyty

Dział II. Zdrowie fizyczne

5), 8)

Objawy choroby, które warto zgłosić: ból głowy, brzucha, klatki piersiowej, wymioty, krew w stolcu, zmiany na skórze

(np. wysypka, krosty). Przygotowanie do wizyty u lekarza: dokumenty (np. książeczka zdrowia), lista objawów i pytań do lekarza, czyste, wygodne ubranie, umycie zębów przed wizytą u dentysty. Pytania, które może zadać lekarz: Co ci dolega? Od kiedy się tak czujesz? Czy coś pomaga? Czy masz temperaturę?

Higiena osobista: regularne

mycie rąk, zębów i ciała,

Rozmowa kierowana na temat objawów choroby.

Praca z ilustracjami lub kartami obrazkowymi – uczniowie dopasowują objawy do części ciała. Odegranie scenek – przygotowanie się do wizyty u lekarza (pacjent i lekarz, pacjent

i dentysta).

Burza mózgów – jak

dbać o higienę

i dlaczego to ważne. Ćwiczenie w parach – zadawanie pytań lekarskich

i odpowiadanie na nie.

używanie własnego ręcznika

i szczoteczki, noszenie

czystej odzieży.

· Uzupełnianie prostych

kart pracy – checklisty:

„Co zabieram do lekarza?”, „Co zgłaszam?”, „Jak dbam

o higienę?”.

Samoocena, akceptacja i stawianie granic, czyli jak czuć się dobrze w swoim ciele

Dział V. Zdrowie psychiczne

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Samoocena, postrzeganie własnego ciała, wpływ obrazu ciała na emocje.

Każdy wygląda inaczej- szacunek dla ciała.

Umiejętność mówienia

„nie” – odwaga i prawo do stawiania granic.

Granice moje i innych są ważne. Moje ciało, moje zasady. Dotyk tylko za zgodą.

· Burza mózgów –

szukanie odpowiedzi

na pytania: Co to znaczy lubić siebie? Kiedy czuję się dobrze w swoim ciele?

· Drama lub scenki sytuacyjne – odgrywanie prostych sytuacji, np. jak powiedzieć „nie”, jak zareagować, gdy ktoś narusza nasze granice.

· Metoda

niedokończonych zdań – np. „Lubię w sobie…”,

„Nie lubię, gdy ktoś…”,

„Czuję się dobrze, gdy…”.

Rozmowa kierowana – dyskusja na temat ciała, emocji i granic.

Praca z obrazem – analiza ilustracji lub zdjęć z różnorodnością ciał, emocji, relacji.

Pudełko z pytaniami – uczniowie anonimowo wrzucają do pudełka pytania, które ich

ciekawią lub niepokoją, następnie pytania są

wspólnie omawiane.

Dlaczego codzienna higiena ma znaczenie dla zdrowia?

Dział VIII. Zdrowie fizyczne

Codzienne czynności higieniczne: mycie rąk, twarzy, zębów, ciała, włosów, zmiana bielizny i ubrań.

Pogadanka.

Quiz „Prawda czy fałsz?” – np. Zęby wystarczy myć raz

w tygodniu.

Środki higieniczne

i pielęgnacyjne – pasta, szampon, mydło, ręcznik, chusteczki itp.

Dlaczego higiena chroni zdrowie i zapobiega chorobom?

Dlaczego to ważne, by czuć się dobrze i świeżo?

· Plakat klasowy

„Codzienne zadania dla czystego bohatera” – uczniowie tworzą listę codziennych czynności higienicznych.

· Zadanie praktyczne: prawidłowe mycie rąk – pokaz oraz ćwiczenie

z wodą i mydłem lub

ilustracją krok po kroku.

Woda to podstawa zdrowia i życia

Dział IV.

Odżywianie

Dlaczego organizm potrzebuje wody – nawodnienie a energia, koncentracja, zdrowie. Jakie są zdrowe napoje (woda, woda z cytryną, ziołowe herbaty).

Dlaczego warto unikać słodzonych napojów (nadmiar cukru, szkoda dla zębów, otyłość).

Ile wody dziennie potrzebuje dziecko – ile to szklanek.

Kiedy trzeba pić więcej: podczas upałów, wysiłku, choroby.

Zabawa „Wybierz mądrze” – uczniowie sortują obrazki

z napojami na „zdrowe” i „warto unikać”.

Quiz „Co wiesz

o wodzie?” – prosty quiz klasowy lub online

z pytaniami

o nawodnienie. Akcja klasowa

„Wyzwanie – piję wodę przez tydzień” – dzieci zapisują, ile szklanek wody wypiły każdego dnia.

Plakat „Moja butelka – moje zdrowie” – projekt graficzny zachęcający

do picia wody.

Refleksja – woda to najlepszy napój dla ciała i mózgu.

Z ogrodu na talerz – rośliny, które warto jeść

Dział IV.

Odżywianie

Rośliny jadalne, które można uprawiać samodzielnie (np. zioła, sałata, pomidory).

Produkty pochodzenia roślinnego korzystne dla zdrowia (np. warzywa, owoce, nasiona, strączki).

Pokaz/miniwarsztat: sadzenie ziół lub kiełków.

Rozmowa kierowana: Dlaczego warto jeść rośliny?

Praca plastyczna/cyfrowa: talerz pełen zdrowych

roślin.

				Zastosowanie roślin	·	Burza mózgów: Co
				w przygotowywaniu		mogę wyhodować sam
				zdrowych posiłków.	·	i zjeść zdrowo? Refleksja – zdrowe rośliny to te, które sami hodujemy.
13	Czytam, sprawdzam, wybieram – jak rozpoznać zdrowy produkt	Dział IV. Odżywianie	5)	Co to jest etykieta produktu spożywczego i dlaczego warto ją czytać. Gdzie znaleźć informacje o: · wartości odżywczej (np. cukry, tłuszcze, białko, błonnik); · alergenach (np. mleko, orzechy, gluten – symbole, pogrubienia); · dacie ważności i składzie. Jak wybrać zdrowszą opcję (np. mniej cukru, krótszy	· · ·	Ćwiczenie „Tajemnice etykiety” – uczniowie analizują przyniesione opakowania (lub ich zdjęcia) i odczytują wartości odżywcze. Zabawa z aplikacją mobilną – uczniowie w parach skanują lub symulują skanowanie kodu produktu i odczytują ocenę zdrowotną. Gra „Lepszy wybór” – porównywanie dwóch podobnych produktów	3

skład, bez sztucznych

dodatków).

Co to znaczy „wiarygodna aplikacja do analizy składu” (np. skanery etykiet – Yuka, Zdrowe Zakupy).

i wybór zdrowszego (z uzasadnieniem). Plakat „Jak czytać etykiety” – tworzenie klasowej infografiki z ikonami

i wskazówkami. Refleksja – świadomy wybór to zdrowie na talerzu; etykieta to

źródło informacji.

Zdrowie psychiczne – jak dbać o swój nastrój i myśli

Dział V. Zdrowie psychiczne

Co to jest zdrowie psychiczne – jak się

czujemy, myślimy, radzimy

sobie z emocjami.

Czynniki chroniące zdrowie psychiczne: sen, ruch, relacje, rozmowa, odpoczynek, poczucie bezpieczeństwa.

Czynniki ryzyka: przewlekły

stres, brak snu, izolacja,

Burza mózgów „Co pomaga mojej głowie odpocząć?”.

Zadanie w parach „Co pomaga – co szkodzi?” – sortowanie czynników wpływających na psychikę.

Ćwiczenie „Jak

wspieram siebie

i innych” – tworzenie

presja, zła atmosfera w

domu/szkole.

Jak rozpoznać, że ktoś potrzebuje pomocy (np. częsty smutek, wycofanie, brak energii, złość).

Dlaczego warto rozmawiać o emocjach i szukać wsparcia?

„emocjonalnej apteczki” dbania o siebie.

Kreatywna praca plastyczna „Mój umysł w równowadze” –

uczniowie rysują lub opisują swoje sposoby na dobre samopoczucie.

Refleksja – zdrowie psychiczne to nie luksus, to podstawa codziennego życia. Należy o nie dbać, jak

dbamy o ciało.

15–16

Emocje – poznaj, nazwij, zareaguj

Dział V. Zdrowie psychiczne

Rozpoznawanie i nazywanie emocji – u siebie i u innych (radość, złość, smutek, strach, wstyd, zazdrość itp.).

Pogadanka.

Koło emocji – uczniowie wskazują i nazywają emocje na kole/planszy. Ćwiczenie „Co mogę

zrobić, gdy…?” –

Co mówią emocje – jak pomagają, a kiedy są trudne.

Konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami – rozmowa, ruch, techniki uważności (np. oddech, obserwacja ciała, pięć

zmysłów).

Co to jest pierwsza pomoc emocjonalna – jak wspierać siebie i innych w trudnym momencie (np. słuchać, być blisko, mówić: „jestem

z tobą”).

uczniowie dopasowują emocję do sposobu reagowania.

Technika STOP –

ćwiczenie uważności (Zatrzymaj się – Weź oddech – Obserwuj – Przejdź do działania). Scenki emocji – odgrywanie krótkich

sytuacji i rozmowa, jak pomóc w danej chwili (ćwiczenie empatii).

Refleksja – emocje to sygnały. Kiedy je rozumiesz, wiesz, jak sobie pomóc i jak

wspierać innych.

Nie jesteś sam – gdzie szukać pomocy, gdy jest trudno

Dział V. Zdrowie psychiczne

Gdzie dzieci i młodzież mogą uzyskać pomoc psychologiczną,

Pogadanka.

Gra „Kto może pomóc?” – uczniowie

dopasowują sytuacje do

psychoterapeutyczną i psychiatryczną.

Czym są telefony zaufania i jak działają.

Sytuacje, w których trzeba powiedzieć dorosłemu (np. przemoc, autoagresja, silny lęk, myśli samobójcze).

Rola dorosłych

w reagowaniu i wspieraniu.

osób lub instytucji,

które mogą pomóc.

· Kreatywna karta ratunkowa – uczniowie tworzą „Moje koło pomocy”: wpisują osoby, miejsca i numery telefonów, do których mogą się zwrócić.

· Film edukacyjny

i rozmowa – dlaczego

warto prosić o pomoc?

· Scenki w parach – jak powiedzieć dorosłemu, że coś jest nie tak (np. rozmowa z rodzicem, wychowawcą, pedagogiem).

· Refleksja – wypowiedzi

chętnych uczniów.

Co robi stres z moją głową i ciałem – i jak sobie z nim radzić?

Dział V. Zdrowie psychiczne

Co to jest stres – sytuacje,

w których się pojawia (np. klasówka, konflikty, zmiany).

Jak stres wpływa na:

· ciało (np. napięcie mięśni, bóle brzucha, szybkie bicie serca);

· emocje (np. lęk, złość, przygnębienie);

· myśli i koncentrację (np. chaos w głowie, trudność z nauką).

Zdrowe sposoby radzenia sobie ze stresem:

· ruch i aktywność,

· rozmowa z kimś

zaufanym,

· techniki oddechowe

i uważności,

· planowanie i przerwy.

Mapa myśli „Co mnie stresuje?” – uczniowie tworzą własne skojarzenia.

Ćwiczenie oddechowe

„Wdech – Zatrzymaj – Wydech” – technika na obniżenie napięcia.

Scenki „Mam stres – co robię?” – uczniowie przedstawiają sytuacje stresowe i sposoby reakcji.

Karta pracy „Mój plan antystresowy” –

uczniowie wpisują trzy rzeczy, które pomagają im się uspokoić.

Refleksja – stres to nie wróg, to sygnał. Ważne, żeby wiedzieć, jak go

zauważyć i skutecznie

się nim zająć.

Rodzina – mój pierwszy

zespół

Dział VI. Zdrowie społeczne

2), 3)

Co to jest rodzina i jakie pełni funkcje (opiekuńcza, wychowawcza, emocjonalna, edukacyjna, społeczna).

Jak wygląda prawidłowe funkcjonowanie rodziny: współpraca, wzajemny szacunek, wsparcie, rozmowa.

Jakie są prawa i obowiązki

dziecka oraz rodziców. Co wpływa na dobrą atmosferę w domu (np. życzliwość, rozmowa,

wspólne spędzanie czasu). Dlaczego rodzina jest ważna – emocjonalne bezpieczeństwo, rozwój, przynależność.

Rozmowa kierowana

„Co lubię w mojej rodzinie?”.

Burza mózgów „Co sprawia, że w domu jest miło?” – tworzenie listy dobrych praktyk.

Gra „Kto co robi

w domu?” – uczniowie

dopasowują prawa

i obowiązki do członków

rodziny.

Zadanie plastyczne

„Moja rodzina jako drużyna” – rysowanie lub opis ról domowników jako zespołu.

Refleksja – w rodzinie

uczymy się bycia razem,

rozmawiania

i wspierania się

nawzajem.

Przemoc to nie jest

rozwiązanie

Dział V. Zdrowie psychiczne

Co to jest przemoc – prosta

definicja i przykłady.

Rodzaje przemocy:

· fizyczna (np. bicie, popychanie);

· psychiczna (np.

wyśmiewanie, groźby);

· rówieśnicza (np.

wykluczanie z grupy);

· cyberprzemoc (np. obrażanie w sieci, hejt, udostępnianie zdjęć bez zgody).

Jak rozpoznać przemoc i dlaczego nigdy nie wolno jej bagatelizować.

Sposoby reagowania – kiedy powiedzieć „STOP”,

Dyskusja „Co to jest przemoc i dlaczego zawsze trzeba reagować?”.

Scenki „Stop przemocy” – krótkie sytuacje do odegrania i omówienia

(co zrobić jako świadek,

ofiara).

Karta „Pomoc krok po kroku” – uczniowie tworzą listę zaufanych dorosłych i miejsc wsparcia.

Zadanie „Co mogę powiedzieć, gdy widzę przemoc?” – ćwiczenie reakcji werbalnych (np.

„To nie jest w

				do kogo się zwrócić, jak		porządku”, „Nie
				pomóc innym.		zgadzam się na to”).
				Gdzie szukać pomocy –	·	Refleksja – nie jesteś
				rodzice, nauczyciele,		sam. Przemoc nigdy nie
				pedagog szkolny, telefon		jest Twoją winą –
				zaufania, strona		możesz mówić, działać
				dzieckowsieci.pl.		i prosić o pomoc.
21	Higiena cyfrowa – jak dbać o zdrowie i relacje w świecie ekranów	Dział X. Internet i profilaktyka uzależnień	1), 3)	Higiena cyfrowa – co to jest i dlaczego jest ważna. Zjawiska związane z nadużywaniem ekranów: · niebieskie światło – wpływ na sen i oczy; · szyja SMS-owa – bóle karku i wady postawy; · krótkowzroczność – zbyt długie wpatrywanie się w ekran. Relacje międzyludzkie: z użyciem technologii (np. rozmowy przez	· · · ·	Wprowadzenie – pytania do klasy: ile czasu dziennie spędzacie przed ekranem, co robicie przed ekranem najczęściej? Burza mózgów „Co to znaczy higiena cyfrowa”? Wyjaśnienie pojęć. Prezentacja/przykłady i rozmowa kierowana. „Relacje” z ekranem i w „realu”.	5

komunikatory), bez użycia technologii (rozmowa twarzą w twarz, „w realu”). Domowe zasady ekranowe – jak mogą chronić zdrowie i czas rodziny.

· Dyskusja „Jak rozmawia się przez ekran, a jak twarzą w twarz?”.

· Zadanie w parach:

uczniowie wypisują po dwa plusy i minusy każdej formy relacji.

Omówienie na forum.

· Miniprojekt „Domowe zasady ekranowe” – uczniowie w parach tworzą plakat w Canvie lub na kartce z zasadami, np. „Nie korzystam z telefonu przy stole”, „Robię

15 minut przerwy co godzinę, gdy korzystam z urządzeń ekranowych”. Chętne pary prezentują swoje plakaty.

					· ·	Podsumowanie – pytania do klasy: co zapamiętacie z tej lekcji, co już dziś możecie zmienić w swoich nawykach? Zakończenie hasłem: „Wyłącz ekran – włącz siebie!”.
22		Dział I.		Szacunek podstawą relacji. Zasada – traktowanie innych tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani.	· ·	Filmy edukacyjne i refleksja. Rozmowa kierowana – na podstawie sytuacji	5
			4)			z życia codziennego, np.
	Dogadać się to sztuka –	Wartości		Zasady komunikacji
						Co zrobić, gdy ktoś Ci
	uczymy się	i postawy		werbalnej i niewerbalnej
						przerywa, by uniknąć
	rozwiązywać konflikty			w relacjach – dbanie o to, by
						konfliktu?
	w domu i w szkole	Dział V.		nikogo nie ranić słowem ani
			5)		·	Scenki/drama – ćwiczenie rozmów i zachowań pomagających rozwiązać trudne
		Zdrowie psychiczne		zachowaniem. Używanie słów takich jak: „proszę”, „dziękuję”, „przepraszam”.

sytuacje w przyjazny sposób.

Metoda lustra – uczniowie pokazują emocję, a druga osoba zgaduje (ćwiczenie niewerbalnej komunikacji).

Mapa myśli – uczniowie wspólnie tworzą listę zasad komunikacji (na tablicy lub kartce).

Refleksja – „Zgoda zaczyna się od

rozmowy”.

Bezpieczna aktywność

fizyczna

Dział III. Aktywność fizyczna

1), 3)

Znaczenie codziennej aktywności fizycznej dla zdrowia fizycznego

i psychicznego.

Korzyści ruchu: lepsze samopoczucie, kondycja,

sen, odporność,

Pogadanka.

Mapa aktywności – uczniowie zaznaczają

miejsca w okolicy, gdzie można ćwiczyć lub bawić się aktywnie.

profilaktyka nadwagi

i otyłości.

Jak dostosować strój

i obuwie do pogody i rodzaju

aktywności.

Zasady bezpieczeństwa podczas ćwiczeń i zabaw (np. kask, widoczność, nawodnienie).

Wyszukiwanie

i wykorzystywanie miejsc i wydarzeń lokalnych (np. parki, boiska, zajęcia sportowe).

Wybór aktywności zgodnych z własnymi zainteresowaniami (np. jazda na rowerze, gra

w piłkę, taniec, spacery

z psem).

· Burza mózgów

„Dlaczego warto się ruszać?” – uczniowie tworzą listę korzyści.

· Zadanie praktyczne

„Pakuję się na aktywny dzień” – uczniowie dobierają strój

i akcesoria do różnych

warunków pogodowych.

· Gra klasowa „Aktywny wybór” – uczniowie dopasowują aktywność do danej sytuacji

(np. deszcz, słońce, po

lekcjach, w weekend).

· Refleksja – ruch to

energia, radość

i sposób na spędzanie

czasu z innymi.

Sen to supermoc – jak odpoczywać, żeby mieć energię i dobry nastrój

Dział III. Aktywność fizyczna

Znaczenie snu dla zdrowia fizycznego i psychicznego – odpoczynek dla ciała, mózgu i emocji.

Zalecana długość snu dla dzieci w wieku szkolnym (9–11 godzin).

Co to jest higiena snu –

proste zasady:

· zasypianie o stałej

porze,

· unikanie ekranów przed snem,

· wyciszający wieczorny rytuał.

Techniki relaksacyjne przed snem – np. spokojny oddech, wyobrażenia, rozluźnienie ciała.

Wpływ urządzeń

elektronicznych (niebieskie

Burza mózgów „Co pomaga dobrze spać?” – uczniowie tworzą listę zasad.

Ćwiczenie relaksacyjne

– wspólna praktyka. Zadanie „Mój wieczorny plan” – uczniowie zapisują krok po kroku, co robią przed snem i co mogą zmienić.

Quiz klasowy „Fakty i mity o śnie” – krótka zabawa edukacyjna (prawda/fałsz).

Podsumowanie – sen to nie lenistwo, to ważna część zdrowia i siła na każdy dzień!

światło, pobudzenie mózgu)

na jakość snu.

Zagrożenia w sieci

i cyberbezpieczeństwo

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

2), 5)

Zagrożenia w sieci:

· cyberprzemoc, hejt,

mowa nienawiści;

· manipulowanie wizerunkiem (kreowanie fałszywej

rzeczywistości);

· patostreaming;

· grooming – czym jest uwodzenie w sieci i jak się przed nim chronić;

· uzależnienie od internetu i gier komputerowych.

Nowe technologie –

korzyści i ryzyka związane ze sztuczną inteligencją (ang. artificial intelligence, AI)

Analiza przypadków „Co byś zrobił(a), gdyby…?” – uczniowie w grupach rozpatrują scenariusze zagrożeń i możliwe reakcje.

Mapa myśli „Zagrożenia i wsparcie w sieci” – uczniowie wspólnie tworzą mapy

z miejscami pomocy. Scenki „Bezpiecznie online” – uczniowie odgrywają sytuacje

i ćwiczą reakcje (np. hejt, niepokojący kontakt).

Quiz wiedzy cyfrowej –

interaktywny quiz o AI,

i wirtualną rzeczywistością

(ang. virtual reality, VR).

Jak reagować w sytuacjach zagrożenia (zgłaszanie, szukanie pomocy, mówienie dorosłym).

Pomoc specjalistyczna – gdzie się zgłosić: pedagog, psycholog szkolny, telefon zaufania, zaufane strony (np. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę,

dzieckowsieci.pl).

VR i zasadach cyfrowej higieny.

Podsumowanie – internet daje wiele możliwości, ale trzeba nauczyć się rozpoznawania zagrożeń i szukania wsparcia, gdy go potrzebujesz.

Ratuję – wiem, co

zrobić w nagłej sytuacji

Dział II. Zdrowie fizyczne

Co to jest pierwsza pomoc i dlaczego każdy może jej udzielić.

Sytuacje zagrożenia życia i zdrowia, w których należy działać (utrata

przytomności, brak

oddechu, krwotok,

Pogadanka.

Symulacja telefoniczna

„Dzwonię po pomoc” – uczniowie ćwiczą zgłoszenie na numer 112 na podstawie filmu edukacyjnego.

Quiz: „Co byś zrobił(a),

gdyby…?”.

wypadek, porażenie prądem).

Numer alarmowy 112 – kiedy i jak wzywać pomoc. Zasady działania w nagłej sytuacji: sprawdzenie bezpieczeństwa, wołanie o pomoc, wezwanie służb. Rola spokoju i działania krok po kroku.

· Gra zespołowa „Ratuj z głową” – uczniowie układają w grupach kolejność działań

w sytuacjach

zagrożenia.

· Podsumowanie – wiedza i szybka reakcja mogą uratować komuś życie. Ty też możesz być

bohaterem.

27–28

Projekt edukacyjny Proponowana tematyka:

· „Myślę, zanim kliknę – bezpieczni w świecie technologii”

· „Pomagam i reaguję – wiem, co robić, gdy coś się dzieje”

Zgodnie z wybraną tematyką

Zgodnie z wybraną tematyką

Adekwatne do wybranej tematyki

1. Tytuł projektu

2. Cel projektu – co uczniowie mają osiągnąć?

3. Treści (zakres tematyczny) – jakie tematy są poruszane?

4. Działania – zadania uczniów (tworzenie plakatów, prowadzenie

rozmów, praca

Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do zainteresowań uczniów.

w grupach, quizy, prezentacje, przygotowanie ulotek/gazetki/tablicy informacyjnej, wykonanie makiety, rysunku, poradnika).

5. Formy pracy (indywidualna, w parach, grupowa, klasowa – wspólna prezentacja, wystawa, gazetka).

6. Czas realizacji (np. dwie

lekcje, tydzień, miesiąc).

7. Efekty projektu – rezultaty (plakat, gazetka, prezentacja, filmik, mapa, ulotka, akcja klasowa, wystawa).

8. Podsumowanie

i refleksja.

Ciszej znaczy zdrowiej – jak chronić słuch

i ograniczać hałas

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Co to jest hałas i kiedy staje

się szkodliwy.

Jakie są skutki nadmiernego hałasu (np. ból głowy, trudności

w koncentracji, ryzyko

niedosłuchu).

Czym jest niedosłuch i jak

można mu zapobiegać. Jak sprawdzać poziom hałasu w otoczeniu (np. aplikacją mierzącą decybele).

Jakie są sposoby ograniczania hałasu w klasie, domu, szkole i na dworze.

· Zabawa z aplikacją –

uczniowie mierzą poziom hałasu w różnych miejscach w szkole (np. klasa, korytarz,

stołówka).

· Badanie „Gdzie jest najgłośniej?” – porównanie wyników i rozmowa, co można zmienić.

· Burza mózgów „Jak możemy zadbać o ciszę i słuch?” – tworzenie klasowych zasad ciszy.

· Plakat edukacyjny – uczniowie tworzą w grupach plakaty

„Chronię słuch – robię to

tak…”.

· Refleksja – twój słuch jest

cenny, warto o niego

dbać każdego dnia!

Ciało w ruchu – głowa w spokoju. Równowaga dla zdrowia – utrwalenie

Dział III. Aktywność fizyczna

2), 4), 7)

Dlaczego aktywność fizyczna jest ważna: dla zdrowia, kondycji, snu, nastroju.

Jak promować ruch wśród kolegów i rodziny (np. wspólne spacery, zabawy na dworze, aplikacje sportowe).

Czym jest styl siedzący

(siedząco-leżący) i jakie ma skutki dla zdrowia (np. bóle pleców, otyłość, senność). Co to są aktywne przerwy (np. rozciąganie, ćwiczenia wzroku, oddechowe).

Znaczenie snu dla

organizmu – ile snu

· Rozmowa kierowana.

· Rundka ruchowa w klasie – pięciominutowe aktywne przerwy

(rozciąganie, oddech,

ćwiczenia wzroku).

· Burza mózgów „Jak nie zasiedzieć się

w codzienności?” – uczniowie wymyślają

sposoby wprowadzania ruchu do dnia.

· Gra planszowa/quiz

„Ruch i sen” – uczniowie losują pytania lub zadania dotyczące higieny snu i aktywności.

potrzebuje dziecko, jak

dbać o jego jakość.

Wpływ urządzeń ekranowych na zasypianie i jakość snu.

Techniki relaksacyjne pomocne przed snem (np. spokojny oddech,

wyciszająca muzyka).

· Zadanie „Mój dzień w ruchu i spokoju” –

uczniowie zapisują, ile czasu w ciągu ostatniego dnia byli aktywni, kiedy odpoczywali i co robili przed snem.

· Refleksja – równowaga między ruchem, odpoczynkiem i snem to najlepszy przepis na

zdrowie!

31–32

Projekt edukacyjny

Przykładowa tematyka:

· „Zielona moc na talerzu – rośliny, które nas odżywiają”

· „Razem bez przemocy – tworzymy

bezpieczną klasę”

Zgodnie z wybrną tematyką

Zgodnie z wybraną tematyką

Adekwatne do tematu

1. Tytuł projektu

2. Cel projektu – co uczniowie mają osiągnąć?

3. Treści (zakres tematyczny) – jakie tematy są poruszane?

4. Działania – zadania uczniów (tworzenie plakatów, prowadzenie

Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do zainteresowań uczniów.

rozmów, praca

w grupach, quizy, prezentacje, przygotowanie ulotek/gazetki/tablicy informacyjnej, wykonanie makiety, rysunku, poradnika).

5. Formy pracy (indywidualna, w parach, grupowa, klasowa – wspólna prezentacja, wystawa, gazetka).

6. Czas realizacji (np. dwie

lekcje, tydzień, miesiąc).

7. Efekty projektu – rezultaty (plakat, gazetka, prezentacja, filmik, mapa, ulotka, akcja klasowa, wystawa).

8. Podsumowanie

i refleksja.

6. Ewaluacja programu

Ewaluacja odbywa się poprzez analizę efektów, rozmowy, ankiety i opinie nauczycieli oraz rodziców.

Program ma na celu nie tylko przekazanie wiedzy, lecz także kształtowanie zdrowych postaw i nawyków, budowanie relacji oraz wspieranie harmonijnego rozwoju dziecka

7. Podsumowanie

Zajęcia prowadzone są w formie pogadanek, dyskusji, pracy grupowej oraz metod aktywizujących, takich jak drama czy burza mózgów. Uczniowie

korzystają z kart pracy i dzienniczków zdrowia, a także realizują działania twórcze.

Ocena opiera się na obserwacji aktywności, wytworach uczniów oraz refleksji, bez stosowania ocen stopniowych.

Klasa V. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie i wartości – uczę się dbać o siebie i innych”

1. Wprowadzenie

Program edukacji zdrowotnej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie i wartości – uczę się dbać o siebie i innych” został opracowany w oparciu o Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 6 marca 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 378) oraz obowiązującą podstawę programową kształcenia ogólnego dla klas I–VIII szkoły podstawowej.

Bazuje on na założeniu, że zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz harmonijne współistnienie ciała, emocji, relacji i wartości.

Program ma na celu rozwijanie w uczniach odpowiedzialności za własne zdrowie, świadomości emocjonalnej, zdolności komunikacyjnych oraz

szacunku do siebie, innych i wartości uniwersalnych.

2. Założenia programowe

Program klasy V rozszerza wcześniejsze treści o głębsze rozumienie relacji międzyludzkich i samopoczucia psychicznego. Uczniowie uczą się również analizować konsekwencje własnych wyborów oraz stają się bardziej świadomi społecznie.

Zakłada się m.in.:

· rozwijanie umiejętności samoobserwacji i samoregulacji,

· wzmacnianie empatii i wrażliwości na potrzeby innych,

· kształtowanie umiejętności współpracy i komunikacji,

· promowanie odpowiedzialnych wyborów zdrowotnych i etycznych.

3. Cele programu Cele ogólne:

· Kształtowanie postawy szacunku do siebie i innych.

· Wzmacnianie poczucia odpowiedzialności za zdrowie fizyczne i psychiczne.

· Promowanie postaw opartych na wartościach takich jak dobroć, uczciwość, solidarność.

· Budowanie postaw społecznych: współdziałania, empatii i refleksji moralnej.

Cele szczegółowe:

· Uczeń potrafi wyrażać i kontrolować swoje emocje.

· Uczeń wyjaśnia, czym są granice i jak ich przestrzegać.

· Uczeń podejmuje zdrowe decyzje dotyczące ciała, odżywiania, snu i aktywności.

· Uczeń potrafi nazwać zmiany związane z okresem dojrzewania oraz zna sposoby dbania o higienę i zdrowie w tym okresie.

· Uczeń współpracuje z innymi z poszanowaniem odmienności i wspólnych wartości.

· Uczeń identyfikuje zachowania prozdrowotne i antyzdrowotne w codziennym życiu.

4. Struktura programu

Wymiar: 32 godziny (jedna godzina tygodniowo przez cały rok szkolny)

Moduły tematyczne:

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
1	Co to znaczy być odpowiedzialnym za zdrowie?	4
2	Moje emocje i granice – jak je chronić?	5
3	Relacje i komunikacja – szacunek w praktyce	7
4	Zdrowe wybory – jedzenie, ruch, odpoczynek	7
5	Początek życia, wspólnota i współdziałanie	7
6	Projekt edukacyjny	2

5. Spójność z podstawą programową

Program spełnia wymagania podstawy programowej w zakresie:

· przyrody,

· etyki,

· informatyki,

· wychowania fizycznego.

Powiązanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna (w zakresie poszczególnych działów)

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy V

Nr lekcji

Temat lekcji

Dział

z podstawy programowej

Wymagania szczegółowe dotyczące wiedzy i umiejętności zawarte w PP

Materiał nauczania

Procedury osiągania celów i środki dydaktyczne

modułu

Dlaczego zdrowie to moja sprawa?

Dział I. Wartości i postawy

1), 2), 3)

Znaczenie zdrowia, zdrowy styl życia, odpowiedzialność za własne zdrowie, wpływ codziennych wyborów na zdrowie.

· Dyskusja kierowana.

· Analiza sytuacji.

· Plakat „Moje zdrowie – mój wybór”.

Styl życia a zdrowie –

co ma znaczenie?

Dział I. Wartości i postawy

2), 3), 4)

Styl życia, rutyna, nawyki żywieniowe, sen, ruch, relacje społeczne i ich wpływ na zdrowie.

· Dziennik wyborów, analiza skutków – praca w parach.

· Mapa myśli.

· Kalendarz zdrowia.

· Quiz na temat stylu

życia.

Zdrowie w moich rękach – mój plan zmian dla siebie

i otoczenia

Dział I. Wartości i postawy

5), 6)

Planowanie prozdrowotnych zmian w codziennym życiu.

· Indywidualne planowanie.

· Karta „Moje zdrowe cele”.

· Praca w parach.

Zdrowie psychiczne – siła, która pomaga żyć

Dział V. Zdrowie psychiczne

Co to znaczy być zdrowym psychicznie – nie tylko brak choroby, ale też umiejętność radzenia sobie z emocjami, relacjami, stresem i codziennością.

Co pomaga chronić zdrowie psychiczne – sen, odpoczynek, ruch, relacje, rozmowa, poczucie bezpieczeństwa.

Co może osłabiać zdrowie

psychiczne?

Równowaga: „mózg też potrzebuje odpoczynku”,

· Ćwiczenie „Moja głowa – moja siła” – uczniowie rysują lub opisują

w punktach, co im pomaga zachować równowagę psychiczną (np. „Rozmowa z

babcią”, „Rysowanie”,

„Sen min. 8 godzin”).

· Gra edukacyjna

„Zdrowo czy ryzykownie?” –

uczniowie losują

codzienne sytuacje

liczą się nie tylko praca

i obowiązki.

Gdzie szukać pomocy

i dlaczego warto to robić, zanim problem się pogłębi.

i oceniają ich wpływ na

zdrowie psychiczne (np.

„siedzenie przez pięć

godzin na TikToku”,

„rozmowa z kimś, komu ufasz”, „ciągłe porównywanie się

z innymi”.

· Koło wsparcia – wspólne tworzenie plakatu z hasłami typu:

„Co możesz zrobić, gdy czujesz się źle?”, „Kto może pomóc?”, „Co pomaga mi wrócić do

równowagi?”.

Zagrożenia

a odpowiedzialność – czego unikać?

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

4), 5)

Zachowania ryzykowne

i odpowiedzialne wybory. Szkodliwość używek dla ciała i układu nerwowego.

Napoje energetyzujące jako

produkty pobudzające, ale

· Debata „Czy napoje energetyzujące są bezpieczne? – praca

w dwóch grupach: „za” i „przeciw”.

Argumentacja

osłabiające organizm. Wpływ alkoholu i nikotyny na rozwój mózgu.

Aktywność fizyczna wsparciem dla zdrowia psychicznego.

Silna psychika to umiejętność odmawiania. Asertywna odmowa.

stanowiska każdej grupy, wspólnie omówienie

w odniesieniu do faktów naukowych.

· Scenki sytuacyjne:

„Umiem powiedzieć NIE” – odgrywanie prostych sytuacji, np.: kolega proponuje spróbowanie papierosa, ktoś zachęca do picia napoju

energetyzującego przed snem,

grupa namawia do

złamania zasad.

Uczniowie ćwiczą

asertywne odpowiedzi.

· Wspólne omówienie

wpływu używek na układ nerwowy,

nauczyciel prezentuje krótką grafikę z faktami, co się dzieje z mózgiem pod wpływem alkoholu i nikotyny.

· Gra decyzyjna

„Ryzykowne czy odpowiedzialne?” lub Karty z sytuacjami – uczniowie przyporządkowują je do dwóch kategorii: odpowiedzialny wybór lub zachowanie

ryzykowne.

Jak rozpoznawać

emocje w ciele

i umyśle?

Dział V. Zdrowie psychiczne

2), 3)

Emocje jako sygnały, świadomość ciała i myśli. Techniki radzenia sobie ze złością, stresem, lękiem.

Rozpoznawanie

i nazywanie emocji

(swoich i innych osób).

· Film edukacyjny.

· Pogadanka o emocjach na podstawie filmu.

· Ćwiczenie

„Emocjomierz” –

uczniowie zaznaczają,

Co to jest stres i jak wpływa na ciało, myśli

i zachowanie.

Proste sposoby radzenia sobie ze stresem

i emocjami: techniki uważności (np. oddech, obserwacja ciała), rozmowa z kimś zaufanym, ruch, rysowanie, odpoczynek.

Na czym polega pierwsza pomoc emocjonalna – jak wspierać siebie i innych

w trudnej chwili.

co czują w różnych

sytuacjach.

· Praktyka uważności (2– 3 minuty) – skupienie na oddechu i ciele.

· Rozmowy „Jak pomóc koledze/koleżance, którzy są zestresowani lub smutni?”.

· Karta pracy – uczniowie rozpoznają emocje na podstawie przedstawionych twarzy – praca indywidualna lub grupowa.

· Ćwiczenia oddechowe.

· „Pudełko emocji” – każdy uczeń określa zmiany odczuwalne w ciele pod wpływem

różnych emocji i wrzuca

swoje odpowiedzi

anonimowo do pudełka.

Jak myślenie

o dziewczynkach

i chłopcach wpływa na to, kim jesteśmy?

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Stereotyp płci. Czy chłopcy i dziewczynki muszą zachowywać się inaczej? Czy zainteresowania zależą od płci?

Szacunek i uprzejmość dla każdego bez względu na płeć.

· Rozmowa kierowana – nauczyciel zadaje pytania np.: „Czy chłopiec może bawić się lalkami?”, „Czy dziewczynka może grać w piłkę nożną?”.

Uczniowie dzielą się

swoimi opiniami.

· Analiza ilustracji przedstawiających dzieci w różnych rolach (np. dziewczynka jako strażak, chłopiec gotujący obiad)

– rozmowa o tym, czy to pasuje do stereotypów.

· Burza mózgów- na tablicy uczniowie

tworzą listę tego, „co

mogą robić chłopcy” i „co mogą robić dziewczynki”.

Następnie łączą je

w jedną wspólną listę.

· Refleksja końcowa – uczniowie kończą zdania: „Nauczyłam(- em) się, że…”,

„Zrozumiałam(-em),

że…”.

Co się dzieje w mojej głowie? – o zmianach w mózgu i emocjach w czasie dojrzewania

Dział VII.

Dojrzewanie

1), 2)

Zmiany psychiczne

i emocjonalne w okresie dojrzewania (np. zmienność nastrojów, wrażliwość, potrzeba niezależności).

Rozwój mózgu nastolatka – rola płata czołowego, przetwarzanie emocji, impulsywność.

· Film edukacyjny.

· Ćwiczenie „Burza

w głowie” – uczniowie na kartkach wypisują (anonimowo lub wspólnie): jakie emocje najczęściej im

towarzyszą, co ich zaskakuje lub niepokoi w zmianach

zachowania. Nauczyciel

Różnica między

dojrzewaniem fizycznym

a dojrzałością psychiczną. Znaczenie zdrowia psychicznego – jak o nie dbać, gdzie szukać wsparcia.

Każdy dojrzewa w swoim tempie – normy i różnice indywidualne (bez oceniania).

omawia odpowiedzi jako naturalne etapy rozwoju.

· Mapa zmian – uczniowie tworzą prostą ilustrację lub komiks „Co zmienia się we mnie – ciało vs emocje, vs myśli” (mogą wybrać, co chcą pokazać).

· Praca indywidualna – uczniowie zapisują

na kartce odpowiedź na pytanie „Co pomaga mi czuć się dobrze ze sobą, gdy wszystko się zmienia?” (dobrze sprawdza się jako bezpieczna

autorefleksja).

Zajęcia warto prowadzić w atmosferze otwartości, bez ocen, z możliwością zadawania pytań anonimowo (np. przez

skrzynkę pytań), w grupach dziewczęta/chłopcy.

Nauczyciel powinien

udzielić odpowiedzi na

pytania ze skrzynki pytań.

Czym są granice osobiste i jak je wyznaczać?

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Granice psychiczne i fizyczne, prawa do ochrony ciała.

Obrona własnych granic, szukanie pomocy

i wsparcia.

Szacunek do ciała, autonomia, intymność.

· Ćwiczenia

asertywności, praca w parach, analiza sytuacji.

· Scenki obrony granic, ćwiczenia słowne, mapa wsparcia.

· Ćwiczenia ruchowe.

· Ilustracje postaw.

· Rozmowa wspierająca.

G–10

Relacje z serca – o koleżeństwie, przyjaźni

i pierwszych uczuciach

Dział VI. Zdrowie społeczne

Relacje – co nas łączy

z innymi?

Pojęcia: koleżeństwo,

przyjaźń – czym się różnią? Pojęcia: zauroczenie, zakochanie, miłość – co

czuje serce i głowa?

Jak zmieniają się relacje, kiedy dorastamy? Jak dbać o relacje i okazywać szacunek?

Granice w relacjach –

co jest akceptowalne, a co nie?

Co może być nie w porządku w relacjach (np. zazdrość, presja, wykluczanie, kontrolowanie)?

Jak rozpoznać niewłaściwe

zachowanie wobec siebie lub innych? Jak

· Burza mózgów „Kiedy kolega staje się przyjacielem?”.

· Mapa pojęć/skojarzeń – do słów: zauroczenie, przyjaźń, miłość.

· Dyskusja na

przykładach (case study) – krótkie opisy sytuacji do analizy.

· „Tak / Nie / Nie wiem” – linia decyzji – uczniowie stają po stronie opinii

i uzasadniają wybór.

· „Karty relacji” –

uczniowie zastanawiają się nad zasadami dobrej przyjaźni, co jest ważne w relacjach – praca w parach.

2 i 3

				zareagować, gdy ktoś	· Indywidualna refleksja
				przekracza granice (moje	pisemna – „Dobra
				lub cudze)? Kiedy i jak	relacja to…”.
				prosić o pomoc?	· Refleksja – dobre relacje zaczynają się od szacunku do siebie i innych.
11	Jak się dogadać? – słowa, gesty i emocje w codziennej komunikacji	Dział V. Zdrowie psychiczne	8)	Czym jest komunikacja werbalna (słowa) i niewerbalna (mimika, gesty, ton głosu, postawa) Jak komunikacja wpływa na relacje z innymi (rodziną, rówieśnikami, nauczycielami). Co pomaga, a co przeszkadza w dobrym porozumieniu się. Jak słuchać aktywnie i jak mówić, żeby być zrozumianym.	· Scenki w parach – uczniowie odgrywają sytuacje (np. nieporozumienie przez brak kontaktu wzrokowego lub złe zrozumienie tonu głosu drugiej osoby). · Ćwiczenie „Odczytaj emocję” – nauczyciel pokazuje gesty/mimikę, uczniowie odgadują jego intencję lub nastrój.	3

Znaczenie emocji w

· Zadanie klasowe

rozmowie.

„Kodeks dobrej rozmowy” – uczniowie tworzą listę zasad, które pomagają się dogadać.

· Zabawy językowe,

scenki, praca z lustrem.

Lubię siebie – budowanie pozytywnego obrazu siebie

Dział V. Zdrowie psychiczne

Co to jest pozytywna samoocena i pozytywny obraz siebie.

Dlaczego ważne jest, by znać swoje mocne strony i lubić siebie takim, jakim się jest?

Jak myślenie o sobie wpływa na relacje

i samopoczucie.

Co pomaga budować dobrą samoocenę (np. sukcesy, wsparcie, dbanie o siebie, hobby).

· Pogadanka „Jestem wartościowy(-a), bo…”.

· Ćwiczenie „Moje trzy

supermoce” –

uczniowie wypisują swoje mocne strony i talenty.

· Gra „Dokończ zdanie” – np. „Lubię w sobie to, że…”, „Jestem dobry(-a) w…”, „Pomagam,

kiedy…”.

· Plakat „Lubię siebie, bo…” – uczniowie

				Jak radzić sobie z	tworzą indywidualne lub
				porównywaniem się do	grupowe plakaty
				innych, np. w mediach	wzmacniające obraz
				społecznościowych.	siebie.
13	Gdy ranię siebie – jak rozpoznać autoagresję i gdzie szukać pomocy?	Dział V. Zdrowie psychiczne	7)	Czym jest autoagresja – zachowania, w których ktoś celowo rani samego siebie (np. cięcie się, wyrywanie włosów, uderzanie się). Dlaczego tak się dzieje – emocje, stres, poczucie bezradności, brak wsparcia. Konsekwencje zdrowotne – fizyczne (rany, blizny, zakażenia) i psychiczne (poczucie winy, izolacja). Gdzie i u kogo szukać pomocy – psycholog szkolny, zaufany dorosły, telefon zaufania, poradnie.	· Rozmowa kierowana – nauczyciel przedstawia definicję autoagresji i wyjaśnia, że nie jest to „zwracanie na siebie uwagi”, lecz sygnał, że ktoś cierpi i potrzebuje wsparcia. · Ćwiczenie „Co mogę zrobić zamiast...?” – uczniowie podają zdrowe sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami (np. rozmowa, aktywność fizyczna, twórczość).	3

Przekaz: szukanie pomocy to oznaka odwagi, nie słabości.

· „Mapa pomocy” –

uczniowie wspólnie

z nauczycielem tworzą listy miejsc i osób, do których można zwrócić się o pomoc

(w najbliższej okolicy i w całym kraju).

Zajęcia powinny być prowadzone z empatią

i możliwością zadawania

pytań anonimowo.

Gdzie szukać pomocy,

gdy emocje

przytłaczają –

powtórzenie z klasy IV

Dział V. Zdrowie psychiczne

Kiedy warto sięgnąć po wsparcie, np. długotrwały stres lub smutek, problemy rodzinne, przygnębienie, napięcie, trudne emocje, złość, lęk, problemy w szkole, w relacjach, myśli o samookaleczaniu lub izolacja.

· Pogadanka.

· Ćwiczenie „Moja mapa pomocy” – uczniowie tworzą własną listę miejsc/osób, do których mogą się zwrócić.

· Scenki sytuacyjne „Co zrobić, gdy kolega się wycofuje, nie rozmawia,

jest przygnębiony?” –

Gdzie można uzyskać pomoc psychologiczną, psychoterapeutyczną

i psychiatryczną:

· szkoła (pedagog,

psycholog);

· poradnie, szpitale, infolinie (np. 116 111).

Jak rozpoznać, że ktoś inny

potrzebuje pomocy –

reakcja dorosłych może być

kluczowa.

Każdy ma prawo do troski

o swoje samopoczucie

i zdrowie psychiczne – to

oznaka dojrzałości, nie

problemu.

uczniowie ćwiczą reagowanie i proszenie o pomoc.

· Quiz „Fakt czy mit o pomocy psychologicznej” –

obalanie fałszywych przekonań (np.

„psycholog jest tylko

dla chorych”).

Co robić, gdy relacja staje się trudna?

Dział V.

Zdrowie psychiczne

Przykłady zmian

w rodzinie, które mogą się zdarzyć: rozwód, nowy

· Rozmowa kierowana.

Dział VI. Zdrowie społeczne

partner rodzica, pojawienie się rodzeństwa, choroba, śmierć, adopcja itp.

Jak takie zmiany mogą wpływać na emocje dziecka (niepokój, złość, wstyd, lęk, żal).

Czym jest asertywność

i jak może pomóc

w wyrażaniu swoich

potrzeb i granic w rodzinie.

Różnice między

asertywnością, agresją

a uległością.

Jak rozmawiać szczerze

i spokojnie z bliskimi o tym, co czuję i czego potrzebuję. Gdzie szukać wsparcia, jeśli rozmowa nie wystarcza.

· Ćwiczenie „Co czuję, gdy…” – uczniowie dopasowują emocje do różnych sytuacji rodzinnych (np. pojawienie się rodzeństwa, przeprowadzka, separacja rodziców).

· Scenki w parach – odgrywanie rozmów z domownikami,

z wykorzystaniem komunikatów asertywnych (np.

„Potrzebuję teraz spokoju”, „Nie chcę o tym mówić przy wszystkich”).

· Karta pracy „Moje

zdanie, moje granice” – uczniowie zapisują

					swoje uczucia i potrzeby w trudnej sytuacji oraz sposób ich wyrażenia. · Na zakończenie przypomnienie prostych formuł asertywnych: „Nie chcę…”, „Nie zgadzam się, bo…”, „Wolę inaczej…”.
16				Różnice kulturowe,	· Rozmowa kierowana	3
		Dział I.		językowe, społeczne.
					z ilustracjami lub
		Wartości	4)	Czym są zaburzenia
					filmem edukacyjnym.
		i postawy		neurorozwojowe?
					· Prezentacja lub
	Szacunek do			To trudności, które
					animacja pokazująca,
	różnorodności –			wpływają na rozwój,
					jak myślą lub czują
	o zrozumieniu			uczenie się, myślenie,
					osoby z autyzmem czy
	i akceptacji			zachowanie i relacje.
		Dział V.			ADHD. Pytania otwarte:
				Przykłady: autyzm, ADHD
		Zdrowie	10)		„Co zauważyłeś(-aś)?”,
				(ang. attention deficit
		psychiczne			„Jak czuł(a)byś się na
				hyperactivity disorder,
					miejscu tej osoby?”.
				zespół nadpobudliwości

psychoruchowej), dysleksja, zespół Tourette’a.

Jak mogą się zachowywać

osoby z takimi

trudnościami?

Jak wspierać i rozumieć

innych?

· Empatia, cierpliwość, nieocenianie, szacunek dla różnic.

· Wspólna nauka, zabawa, przyjaźń – mimo tego, co nas różni.

· Ćwiczenie empatyczne

„Zadanie z przeszkodą” – uczniowie wykonują proste zadania

z ograniczeniem (np.

rysują jedną ręką,

w hałasie, z opaską na oczach), by zrozumieć, jak może wyglądać

codzienność osoby

z trudnościami. Pytania otwarte: „Co było trudne? Jak się czułeś(- aś)?”.

· Miniprojekt „Mocne strony każdego z nas” – uczniowie tworzą plakaty lub kartki

z hasłem: „Razem, choć

różni – to nasza siła”.

Jak to, co jem, wpływa na moje zdrowie – powtórzenie z klasy IV

Dział IV.

Odżywianie

Co to jest „talerz zdrowego żywienia” (omówienie graficzne – warzywa,

owoce, białko, produkty zbożowe, woda).

Dlaczego warto jeść regularnie i nie pomijać posiłków.

Jakie produkty są dobre dla zdrowia (warzywa, owoce, woda, pełnoziarniste produkty).

Czego lepiej unikać lub co ograniczać w diecie (fast foody, słodycze, napoje słodzone).

Jak dobrać odpowiednią porcję do wieku

i aktywności – nie za dużo, nie za mało.

· Zadanie plastyczne

„Mój zdrowy talerz” – uczniowie tworzą własne kolorowe talerze z produktami, które powinni jeść każdego dnia.

· Gra „Zgadnij, czy to zdrowe” – nauczyciel pokazuje obrazki lub produkty, a uczniowie oceniają, czy to dobry wybór.

· Dyskusja „Co jem na śniadanie?” – uczniowie opowiadają o swoich posiłkach i porównują

czy są zgodne

z talerzem zdrowia.

· Zabawa „Porcja czy przesada?” – uczniowie

odgadują, która porcja

(na obrazkach) jest odpowiednia dla dziecka.

· Refleksja – zdrowe jedzenie to nie dieta, tylko sposób, żeby rosnąć, mieć siłę, dobry humor i zdrowie na co

dzień!

Zdrowo i samodzielnie: przygotowuję to, co dobrze mi służy – utrwalenie z klasy IV

Dział IV.

Odżywianie

Jak rozpoznać zdrowy posiłek i przekąskę. Co to są składniki odżywcze: białko,

witaminy, węglowodany, tłuszcze – w uproszczonej formie (np. „co daje siłę, co buduje ciało, co chroni przed chorobami”).

Jakie produkty warto mieć w kuchni, by przygotować

coś zdrowego.

· Zabawa „Zdrowy koszyk” – uczniowie wybierają z ilustracji tylko produkty dobre do przygotowania zdrowego posiłku.

· Zadanie „Mój przepis na zdrową przekąskę” – dzieci zapisują prosty, bezpieczny przepis (np. jogurt z owocami,

warzywa z hummusem).

Jak bezpiecznie

i samodzielnie przygotować prosty posiłek lub przekąskę (np. sałatkę owocową, kanapki, koktajl).

· Projekt plastyczny

„Moje ulubione śniadanie” – uczniowie rysują posiłek, który sami mogliby przygotować.

· Pokaz nauczyciela lub film edukacyjny – jak krok po kroku zrobić zdrową przekąskę (może być też pokaz na żywo).

· Refleksja – zdrowe jedzenie może być proste, smaczne

i przygotowane samodzielnie. To krok do niezależności

i lepszego samopoczucia!

Zajęcia mogą się odbyć

w stołówce szkolnej, we

współpracy z

pracownikami niepedagogicznymi.

Ruch jako źródło energii i dobrego samopoczucia

Dział III. Aktywność fizyczna

1), 2)

Dlaczego ruch jest ważny – korzyści zdrowotne (dla serca, mięśni, mózgu, humoru).

Jak unikać nadwagi

i otyłości dzięki codziennej aktywności.

Różne formy ruchu na

świeżym powietrzu –

spacery, rower, gra w piłkę,

zabawy, rolki.

Jak dobrać strój do pogody i zadbać o bezpieczeństwo (np. odblaski, picie wody).

Jak zachęcać rodzinę

i kolegów do wspólnego ruchu.

· Pogadanka.

· Ćwiczenie „Moja mapa ruchu” – uczniowie zaznaczają na planie okolicy miejsca, gdzie mogą aktywnie spędzać czas.

· Zabawa z krokomierzem

– np. przez weekend:

„Zrób 5 000 kroków dziennie i przynieś raport z aplikacji lub notatkę”.

· Dyskusja „Jak ruch wpływa na mózg

i nastrój?” – burza mózgów, wspólne

plakaty.

· Gra terenowa lub ruchowa na podwórku/sali gimnastycznej – np. tor przeszkód z pytaniami o zdrowy styl życia.

· Refleksja – np. ruch to nie tylko sport, to sposób na zdrowie, zabawę i dobre samopoczucie każdego

dnia!

Jak aktywne przerwy

pomagają zdrowiu?

Dział III. Aktywność fizyczna

Co to jest siedzący styl życia (czyli za dużo siedzenia, mało ruchu). Dlaczego warto robić aktywne przerwy w ciągu dnia.

Przykłady aktywnych

przerw:

· ćwiczenia rozciągające;

· „Przerwa 3x3” – uczniowie uczą się trzech prostych

ćwiczeń, które można wykonać w trzy minuty podczas przerw w nauce lub po długim siedzeniu.

· Gra „Aktywny detektyw”

– uczniowie obserwują

· ćwiczenia oporowe (np. pompki przy ścianie, przysiady);

· ćwiczenia

oddechowe

i ćwiczenia wzroku (np. patrzenie w dal).

Skutki zbyt długiego siedzenia: ból pleców, osłabienie mięśni, zmęczenie, trudności z koncentracją.

w ciągu dnia, ile czasu siedzą, a ile się ruszają. Zapisują wyniki (np.

w tabeli).

· Dyskusja „Co się dzieje, gdy tylko siedzimy?” – uczniowie tworzą listę skutków braku ruchu

i dobrych nawyków ruchowych.

· Ćwiczenie „Patrz daleko, mrugnij, odpocznij” – proste ćwiczenia wzroku do wykonania po pracy przy ekranie.

· Refleksja – ciało potrzebuje ruchu. Nawet kilka minut przerwy to inwestycja w zdrowie, energię

i dobre samopoczucie.

Sen – dlaczego ciało i mózg go potrzebują?

Dział III. Aktywność fizyczna

Fazy snu, regeneracja organizmu.

· Notatnik snu.

· Porównanie nastroju.

· Animacja.

Co „wisi” w powietrzu? Czego nie widać, ale co wpływa na nasze życie

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

1), 2)

Zdrowie człowieka a jakość środowiska: powietrza, wody, terenów zielonych.

Alergie, trudności

z oddychaniem, choroby, stres i złe samopoczucie w kontekście

zanieczyszczeń środowiska.

Wzrost średniej temperatury na świecie vs fale upałów, niedobory wody i żywności.

Nowe technologie (aplikacje, mapy online, czujniki) pomagające sprawdzać jakość powietrza w czasie rzeczywistym.

· Praca z aplikacją lub stroną internetową, np. Airly, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ), Kanarek (smog).

· Ćwiczenie w parach: sprawdźcie aktualny stan jakości powietrza w swoim miejscu zamieszkania. Porównajcie z innymi miastami (nauczyciel podaje nazwę miasta) i omówcie wyniki.

· Mapa przyczyn

i skutków: na tablicy

uczniowie tworzą

Działania dla środowiska.

schemat: Przyczyna (np. spaliny, brak drzew) → Skutek dla zdrowia (np. kaszel, zmęczenie) → Co mogę zrobić? (np. jeździć rowerem, sadzić drzewa).

· Miniprojekt „Zielona

zmiana w moim

otoczeniu” – w parach lub grupach uczniowie proponują działanie, które mogłoby poprawić jakość środowiska w ich okolicy, np. zakładka

z rośliną w klasie, list do sąsiadów o segregacji.

· Refleksja – czyste środowisko to zdrowy człowiek; małe zmiany

to wielki oddech.

Rusz się razem z nami! – aktywność fizyczna

z rodziną i przyjaciółmi

Dział III. Aktywność fizyczna

Dlaczego warto być aktywnym fizycznie każdego dnia – korzyści dla zdrowia fizycznego

i psychicznego.

Jak zachęcać innych (rodzinę, kolegów) do wspólnego ruchu.

Jak wykorzystywać aplikacje i urządzenia mobilne do planowania, monitorowania

i motywowania

do aktywności (np. krokomierze, wyzwania, mapy tras, kalendarze treningowe).

Przykłady wspólnych form aktywności: spacery, rower, gry zespołowe,

ćwiczenia domowe

· Pogadanka.

· Ćwiczenie

z krokomierzem lub aplikacją mobilną, np. Google Fit, Samsung Health, Krokomierz – uczniowie w parach lub grupach przez tydzień rejestrują swoją

codzienną aktywność (liczbę kroków lub czas ruchu).

· Zadanie „Aktywny

tydzień” – uczniowie planują wyzwanie ruchowe dla siebie

i rodziny z użyciem aplikacji (np. liczba kroków, wspólna gra w piłkę, ćwiczenia).

· Burza pomysłów „Jakie

aktywności sprawiają

radość w grupie?” – uczniowie tworzą listę i oceniają dostępność aktywności.

· Ćwiczenie „Mój ruchowy cel” – każdy uczeń zapisuje, co może realnie zrobić przez tydzień, by więcej się ruszać (z kim, jak

i kiedy; wspólne podsumowanie na lekcji – wykres

aktywności, refleksja, co mi pomogło się ruszać) lub tworzenie cyfrowych plakatów w Canvie na temat

„Pięć powodów, żeby ruszyć się każdego

dnia”.

· Ćwiczenie „Aktywne przerwy z YouTube lub GoNoodle” – nauczyciel wspólnie z klasą wybiera krótkie

ćwiczenia:

rozciągające, oddechowe, ćwiczenia wzroku do wykorzystania na przerwach

śródlekcyjnych

i aktywnych przerwach

między zajęciami.

· Interaktywny quiz wiedzy.

Rodzina to bezpieczeństwo. Co tworzy dobrą atmosferę w domu – kontynuacja

z klasy IV

Dział VI. Zdrowie społeczne

Czynniki wpływające na atmosferę w rodzinie.

Prawa dziecka w rodzinie:

prawo do miłości,

bezpieczeństwa, edukacji,

· Dyskusja „Co sprawia, że w domu jest miło? Co pogarsza atmosferę w rodzinie?”.

· Analiza przypadku –

uczniowie analizują

wyrażania zdania, ochrony przed przemocą.

Obowiązki dziecka

i rodziców:

· dziecko: szacunek wobec rodziny, nauka, pomoc w domu;

· rodzice: opieka, wychowanie, zapewnienie bezpieczeństwa i

warunków do rozwoju.

krótkie przykłady, np. brak rozmowy, wspólna zabawa, konflikt między rodzeństwem –

i oceniają, jak wpływają

one na relacje domowe.

· Plansza klasowa

„Rodzina to drużyna” – uczniowie tworzą plakaty lub grafiki w Canvie.

· Rozmowy w parach „Jak spokojnie powiedzieć, że czuję się niesłuchany?”

– ćwiczenie komunikacji

w rodzinie.

Rodzina – jak dbać

o relacje z bliskimi?

Dział VI. Zdrowie społeczne

Czym są więzi rodzinne i dlaczego są ważne Sposoby dbania o relacje

z rodzicami, rodzeństwem,

dziadkami i dalszą rodziną.

· Burza mózgów „Co mogę zrobić, by mieć dobrą relację

z bliskimi?”.

Znaczenie rozmowy, wspólnego czasu, pomocy, szacunku i pamięci

o bliskich.

· Rozmowa kierowana – analiza sytuacji z życia codziennego, np. pomoc dziadkom, rozwiązywanie kłótni

z rodzeństwem.

· Praca plastyczna lub cyfrowa – plakat „Moje sposoby dbania

o rodzinę”.

Rodzina się zmienia – jak sobie z tym radzić

Dział VI. Zdrowie społeczne

Różne zmiany w życiu rodziny: rozwód, nowy związek, adopcja, rodzicielstwo zastępcze, narodziny rodzeństwa, choroba, śmierć.

Emocje towarzyszące zmianom. Sposoby radzenia sobie z nimi: rozmowa, wsparcie bliskich, pomoc

· Rozmowa kierowana

„Jakie zmiany mogą zajść w rodzinie?”.

· Analiza przypadku – uczniowie omawiają przykłady i uczucia bohaterów ukazanych w krótkich filmach wybranych przez nauczyciela.

· Koło ratunkowe

(ćwiczenie do wyboru) –

psychologa, techniki samopomocowe.

uczniowie tworzą koło podzielone na części:

„Z kim mogę porozmawiać?”, „Co mogę zrobić sam(a)?”,

„Gdzie mogę się zgłosić po pomoc?”, „Co mi pomaga się uspokoić?” i uzupełniają je o swoje propozycje.

· List do przyjaciela

(ćwiczenie do wyboru) – uczniowie piszą krótki list do przyjaciela, który przechodzi przez trudną sytuację w rodzinie.

Mają za zadanie dodać otuchy, okazać zrozumienie

i podpowiedzieć, gdzie

może szukać wsparcia.

Wewnętrzna siła – jak rozumieć emocje, dbać o siebie i wspierać innych – kontynuacja

z klasy IV

Dział V. Zdrowie psychiczne

2), 7)

Rozpoznawanie

i nazywanie emocji u siebie i innych.

Sposoby radzenia sobie z emocjami (np. techniki oddechowe, uważność). Zasady pierwszej pomocy emocjonalnej (dla siebie

i innych).

Czym są zachowania autoagresywne i jakie niosą skutki.

Gdzie i u kogo szukać pomocy w trudnych sytuacjach.

· Karty emocji i rozmowa kierowana – rozpoznawanie

i nazywanie emocji.

· Ćwiczenie techniki uważności – np. „Trzy głębokie oddechy”, „Co czuję – co mogę zrobić?”.

· Praca w grupach „Mapa pomocy” – uczniowie tworzą listę miejsc/osób, gdzie można uzyskać

wsparcie.

Stop przemocy: wiem, jak reagować na przemoc i chronić siebie – kontynuacja

z klasy IV

Dział V. Zdrowie psychiczne

Różne rodzaje przemocy: fizyczna, psychiczna, rówieśnicza, cyberprzemoc.

Przykłady zachowań

przemocowych.

· Rozmowa kierowana i analiza sytuacji „Co mogę zrobić, gdy ktoś

mnie krzywdzi lub widzę krzywdę?”.

· Karta „Trzy kroki

bezpieczeństwa” –

Jak reagować jako osoba doświadczająca lub świadek przemocy?

Gdzie i u kogo szukać

pomocy.

Jak zadbać o własne bezpieczeństwo

w sytuacjach zagrożenia.

1. Przerwij, 2. Zgłoś,

3. Poproś o pomoc.

· Film edukacyjny.

· Refleksja – jak rozpoznać przemoc i zareagować bezpiecznie.

Każdy dojrzewa inaczej – zmiany w ciele wymagają uwagi

Dział VII.

Dojrzewanie

Zmiany w czasie dojrzewania, które mieszczą się w normie medycznej: różne tempo wzrostu, zmiana sylwetki, owłosienie, trądzik,

mutacja głosu, miesiączka, wzrost piersi, nocne polucje, mimowolne erekcje, ginekomastia, zmiana zapachu ciała,

pocenie się.

Czym są naturalne różnice

indywidualne – nie każdy

· Pogadanka „Prawda czy mit?” – uczniowie wymieniają, które zmiany są częścią typowego dojrzewania, a które wymagają uwagi.

· Praca w grupach „Co warto wiedzieć

o dojrzewaniu” – uczniowie tworzą własną broszurkę edukacyjną.

dojrzewa w tym samym czasie i w taki sam sposób. Co może wymagać konsultacji medycznej: przedwczesne/opóźnione dojrzewanie, stulejka, nieprawidłowości

miesiączkowania, nietypowe wydzieliny. Gdzie szukać pomocy – rozmowa z rodzicem, pielęgniarką, lekarzem. Budowanie akceptacji siebie i swojego tempa rozwoju.

· Dyskusja kierowana z pytaniami anonimowymi, wrzucanymi do pudełka. Nauczyciel

odpowiada na pytania

związane

z dojrzewaniem

w subtelny sposób.

· Refleksja – dojrzewanie to naturalny proces, który u każdego wygląda trochę inaczej. Jeśli coś niepokoi – warto zapytać dorosłych, nikt

nie jest z tym sam.

Początek życia i seksualność – zrozumieć,

by szanować

Dział VIII.

Dojrzewanie

1), 3)

Czym jest zdrowie seksualne i seksualność – w ujęciu rozwoju, relacji, odpowiedzialności

i szacunku.

· Rozmowa kierowana

„Co znaczy być odpowiedzialnym wobec siebie i innych w kontekście

seksualności?”.

Wyjaśnienie procesu zapłodnienia – w sposób biologiczny i dostosowany do wieku.

Ciąża – okres prenatalny, czyli czas rozwoju dziecka w łonie matki od poczęcia do porodu. Obejmuje okres życia płodowego i trwa zazwyczaj 38–42

tygodnie. Okres prenatalny dzieli się na trzy fazy: zygota, zarodkowa (embrionalna) i płodowa. Główne etapy ciąży (trymestr, zarodek, rozwój płodu) i poród.

Podstawy opieki nad noworodkiem – kto i jak się

nim zajmuje.

· Oś życia – uczniowie tworzą prostą linię pokazującą etapy: zapłodnienie → ciąża (okres prenatalny) → poród → noworodek.

· Praca z ilustracjami lub filmem edukacyjnym – np. animacja przedstawiająca rozwój życia ludzkiego

w brzuchu mamy.

· Film edukacyjny na temat opieki nad noworodkiem (można zaprosić na zajęcia położną).

· Refleksje uczniowskie.

			3), 4), 5)	Kooperacja, integracja		6
	Projekt edukacyjny Przykładowy temat: „Razem można więcej”	Dział VI.		przez działanie. Znaczenie współpracy i pracy zespołowej. Rola każdego członka grupy w realizacji wspólnego	· Wprowadzenie tematu i celów projektu. · Wybór tematu przez klasę (burza mózgów). · Podział ról i zadań
31–	Tematykę projektu			celu.
		Zdrowie			w grupach.
32	nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do zainteresowań uczniów.			Planowanie i dzielenie się zadaniami w projekcie. Odpowiedzialność i wzajemne wsparcie w grupie. Rozwijanie umiejętności
		społeczne			· Wspólna praca nad projektem. · Prezentacja efektów. · Ewaluacja i refleksja nad współpracą.
				komunikacji i kompromisu.

6. Ewaluacja programu

Ocena skuteczności realizacji programu będzie opierać się na:

· obserwacji zachowań uczniów w środowisku klasowym,

· analizie materiałów tworzonych przez uczniów,

· rozmowach z uczniami i ankietach ewaluacyjnych,

· samoocenie ucznia i ocenie koleżeńskiej,

· rozmowy, ankiety i opinie nauczycieli oraz rodziców.

7. Podsumowanie

Program edukacji zdrowotnej dla klasy V stanowi logiczną kontynuację programu klasy IV – pogłębia refleksję nad zdrowiem, wartościami i relacjami.

Uczy nie tylko jak żyć zdrowo, ale przede wszystkim, dlaczego warto to robić z szacunkiem do siebie i innych.

Dzięki integracji treści z różnych obszarów życia uczniów program wspiera budowanie dojrzałej, świadomej i współodczuwającej postawy, która

będzie służyć uczniom nie tylko w szkole, ale i w dorosłym życiu.

Klasa VI. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie z charakterem – siła wartości w życiu codziennym”

1. Wprowadzenie

Program edukacji zdrowotnej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie z charakterem – siła wartości w życiu codziennym” został opracowany w oparciu o Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 6 marca 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 378) oraz obowiązującą podstawę programową kształcenia ogólnego dla klas I–VIII szkoły podstawowej.

Stanowi rozwinięcie treści dla klas IV–V oraz uwzględnia rosnącą potrzebę świadomego kształtowania tożsamości, podejmowania decyzji, rozpoznawania wartości i radzenia sobie z emocjami w kontekście relacji rówieśniczych oraz presji społecznej.

2. Założenia programowe

Program uwzględnia dynamiczny rozwój psychiczny uczniów klasy VI, ich większą potrzebę niezależności oraz wrażliwość emocjonalną. Kładzie

nacisk na:

· rozwijanie umiejętności samoświadomości i autorefleksji;

· wzmacnianie odporności psychicznej i umiejętności radzenia sobie ze stresem;

· budowanie postawy asertywnej, ale pełnej empatii;

· świadome życie w oparciu o trwałe wartości moralne i społeczne.

3. Cele programu Cele ogólne:

· Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za swoje decyzje i zachowania.

· Budowanie odporności emocjonalnej i umiejętności radzenia sobie z presją otoczenia.

· Kształtowanie charakteru poprzez działanie zgodne z wartościami.

· Promowanie stylu życia wspierającego zdrowie ciała i równowagę emocjonalną.

Cele szczegółowe:

· Uczeń rozpoznaje źródła stresu i potrafi je nazwać.

· Uczeń stosuje proste techniki radzenia sobie z trudnymi emocjami.

· Uczeń potrafi rozmawiać o wartościach i wyrażać własne zdanie z szacunkiem.

· Uczeń uzasadnia wpływ stylu życia na zdrowie fizyczne i psychiczne.

· Uczeń wyjaśnia znaczenie empatii, uczciwości, solidarności i odpowiedzialności.

· Uczeń wymienia podstawowe zasady profilaktyki chorób cywilizacyjnych (np. cukrzyca, nadciśnienie, otyłość).

4. Struktura programu

Wymiar: 32 godziny (jedna godzina tygodniowo przez cały rok szkolny)

Moduły tematyczne:

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
1	Wpływ środowiska i stylu życia na zdrowie	5
2	W zdrowym ciele – świadome decyzje	7
3	Zagrożenia, uzależnienia – wczesna profilaktyka	5
4	Moje emocje a moje decyzje	4
5	Odpoczynek, sen, relaks	4
6	Projekt edukacyjny	7

5. Spójność z podstawą programową

Program jest zgodny z wymaganiami podstawy programowej w zakresie:

· przyrody i biologii,

· etyki,

· informatyki,

· wychowania fizycznego.

Powiązanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna (w zakresie poszczególnych działów)

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VI

Nr lekcji

Temat lekcji

Dział

z podstawy programowej

Wymagania szczegółowe dotyczące wiedzy i umiejętności

zawarte w PP

Materiał nauczania

Procedury osiągania celów i środki dydaktyczne

modułu

Zdrowie to wybór. Jak żyć dobrze i skąd czerpać wiedzę? – kontynuacja

Dział II. Zdrowie fizyczne

Czym jest zdrowie (fizyczne, psychiczne, społeczne)?

Co to znaczy zdrowy styl

życia – ruch, sen,

odżywianie, odpoczynek,

relacje?

Gdzie szukać wiarygodnych informacji o zdrowiu (np. lekarz, portale medyczne, instytucje zdrowia, edukacyjne aplikacje)?

· Rozmowa kierowana, przykłady z życia, dziennik aktywności.

· Burza mózgów „Co to

znaczy być zdrowym?”.

· Gra edukacyjna/quiz

„Zdrowy czy nie?” – ocena stylów życia.

· Zadanie w parach –

uczniowie wyszukują

i porównują dwa źródła informacji o zdrowiu (np. książka vs internet),

decydują, które jest

bardziej rzetelne

i dlaczego.

Zdrowa równowaga – czym jest nadwaga i jak jej zapobiegać?

Dział II. Zdrowie fizyczne

Rozróżnianie pojęć: nadwaga i otyłość. Przyczyny: brak ruchu/sedentarny styl życia, niezdrowa dieta,

nadmiar kalorii, stres, zbyt dużo czasu przed ekranem. Profilaktyka:

· codzienny ruch,

· zdrowe odżywianie,

· regularne posiłki,

· ograniczenie czasu siedzenia,

· dbanie o sen.

· Prezentacja

z infografiką „Co to jest nadwaga? Jak jej zapobiegać?”.

· Quiz edukacyjny (papierowy lub online)

„Mit czy fakt?” – np. Czy śniadanie to najważniejszy posiłek?

· Zadanie grupowe – uczniowie tworzą plakaty lub miniporadnik „Pięć kroków do zdrowej

równowagi”.

Natura ma znaczenie – jak kontakt z przyrodą wspiera zdrowie i uczy

odpowiedzialności

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Znaczenie kontaktu

z naturą dla zdrowia fizycznego i psychicznego

(np. obniżenie stresu,

· Rozmowa kierowana lub burza mózgów „Jak natura wpływa na nasze

samopoczucie?”.

lepszy sen, ruch na świeżym powietrzu). Odpowiedzialność za zwierzęta domowe – codzienna opieka, potrzeby zwierząt.

Odpowiedzialność za dziką przyrodę i ekosystemy – ochrona środowiska, nieśmiecenie, troska

o rośliny i zwierzęta, niezakłócanie ich życia.

· Praca w grupach – uczniowie tworzą plakaty/prezentacje:

„Dlaczego warto mieć kontakt z naturą?” lub

„Jak być odpowiedzialnym opiekunem zwierząt?”.

· Praca z

tekstem/ilustracją – analiza zdjęć i opisów zachowań odpowiedzialnych

i nieodpowiedzialnych

wobec zwierząt i środowiska.

Po co są badania

profilaktyczne

i przesiewowe – kto ich potrzebuje?

Dział II. Zdrowie fizyczne

Badania profilaktyczne

dla wszystkich, aby

wcześnie wykryć choroby.

Badania przesiewowe dla wybranych grup, np. dzieci,

· Rozmowa kierowana.

· Quiz „Prawda czy

fałsz?” o badaniach

i zdrowiu (np. „Badania są tylko dla dorosłych” –

seniorów, kobiet.

fałsz).

Co to znaczy być w grupie ryzyka, np. osoby palące, z chorobami w rodzinie, otyłością.

Wcześnie wykryta choroba to większa szansa na zdrowie i życie.

· Gra edukacyjna –

uczniowie losują „karty postaci” (np. senior, nastolatka, palacz)

i dopasowują badania profilaktyczne, które pasują do danej osoby.

· Plakat grupowy

„Dlaczego warto się badać?” – uczniowie tworzą infografikę

z przekazem

profilaktycznym.

Sygnały ciała: kiedy organizm mówi, że coś jest nie tak – kontynuacja

Dział II. Zdrowie fizyczne

Omówienie, czym są: BMI (ang. Body Mass Index, wskaźnik masy ciała),

ciśnienie krwi, tętno, glukoza i profil lipidowy. Wartości referencyjne dla nastolatków – co oznacza

„w normie”.

· Wykład + plansze edukacyjne z normami i funkcją każdego miernika.

· Pomiar praktyczny –

praca w parach

z automatycznym

ciśnieniomierzem.

				Znaczenie monitorowania	· Porównanie wyników
				zdrowia przez całe życie.	w karcie obserwacji
				Samodzielne pomiary:	(anonimowo).
				tętno i ciśnienie (w	· Rozmowa kierowana
				spoczynku i po wysiłku).	„Co możemy zrobić, aby utrzymać dobre parametry zdrowia?”.
6	Choroby, z którymi żyje się codziennie – jak rozumieć i wspierać osoby przewlekle chore	Dział II. Zdrowie fizyczne	2) – fakultatywne	Czym są choroby przewlekłe i cywilizacyjne – przykłady i przyczyny. Jak wygląda codzienne życie osoby chorej przewlekle (np. cukrzyca, nadciśnienie, alergie, depresja). Znaczenie zrozumienia, empatii i wsparcia w środowisku szkolnym i domowym. Profilaktyka – jak można zapobiegać niektórym chorobom cywilizacyjnym.	· Burza mózgów „Z czym może mierzyć się osoba chora przewlekle?”. · Praca z materiałem edukacyjnym (film, infografika) – np. życie z cukrzycą, alergią, depresją. · Karty empatii – uczniowie losują „postać” i analizują jej potrzeby i wyzwania. · Podsumowanie – uczniowie tworzą	2

wspólną mapę wsparcia i zastanawiają się, jak mogą pomóc chorym

osobom.

Hartowanie ciała – naturalna tarcza zdrowia

Dział III. Aktywność fizyczna

Co to jest hartowanie organizmu i po co je stosujemy.

Metody hartowania: naprzemienny prysznic, chodzenie boso, spacer w chłodne dni,

morsowanie, przebywanie

na świeżym powietrzu. Korzyści zdrowotne: odporność, lepsze krążenie, więcej energii, mniejsze ryzyko infekcji.

Zasady bezpiecznego hartowania – stopniowość, regularność, uwzględnienie

stanu zdrowia.

· Film edukacyjny lub prezentacja „Jak hartować organizm?”.

· Dyskusja kierowana

„Czy to działa? – co o hartowaniu mówi nauka?”.

· Plakat grupowy „Mój plan hartowania – krok po kroku”.

· Zadanie domowe – przetestuj jedną

z metod hartowania i opisz swoje obserwacje.

Przestrzeń dla wszystkich – jak ułatwić życie osobom

z niepełnosprawnością

Dział II. Zdrowie fizyczne

Rodzaje

· Spacer badawczy – uczniowie szukają barier i rozwiązań

w szkole lub okolicy.

· Mapa myśli „Co utrudnia, co pomaga – lista barier i udogodnień”.

· Scenki sytuacyjne „Jak pomóc – a jak nie pomagać”.

· Miniprojekt „Szkoła bez barier” – pomysł na zwiększenie dostępności w klasie lub budynku szkoły.

niepełnosprawności (ruchowa, wzrokowa, słuchowa itp.).

Bariery społeczne, techniczne i architektoniczne (np. brak podjazdu, niezrozumienie, niedostosowane toalety, brak napisów).

Przykłady rozwiązań: windy, podjazdy, sygnalizacja dźwiękowa, napisy, tłumacze PJM (polskiego języka migowego), edukacja

i empatia.

Znaczenie dostępności dla

równości i samodzielności.

Mądrze jem i piję: czego

naprawdę potrzebuje

Dział IV.

Odżywianie

2), 3)

Zasady zdrowego nawadniania.

· Krótki wykład.

· Zabawa „Ciało

potrzebuje – czy to

moje ciało i mózg –

Świadome odżywianie

dostaje?” – uczniowie

kontynuacja

różnica między jedzeniem

dla energii i zdrowia

a obżarstwem i zajadaniem

emocji.

Składniki odżywcze

i budulcowe – co buduje mięśnie, wspiera mózg, daje energię (białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, minerały, woda).

dopasowują składniki do roli (np. białko → mięśnie, woda → mózg).

· Prezentacja multimedialna – stymulowanie mózgu zdrową przekąska

i zdrowym napojem bez cukru.

· Refleksja własna –

wypowiedzi uczniów.

Mądrze w sieci – zagrożenia i wybory w cyfrowym świecie – kontynuacja

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

Zagrożenia związane

z technologią i internetem – uzależnienie od internetu i gier.

Kreowanie

cyberrzeczywistości – filtrowanej rzeczywistości w mediach

społecznościowych.

· Gra decyzyjna „Co byś zrobił(a), gdyby…?” – uczniowie otrzymują krótkie scenki (np.

„Gram do 2 w nocy

i zasypiam na lekcjach”) i dyskutują w parach: czy to jest problem, co

można zrobić inaczej,

Sztuczna inteligencja (ang.

artificial intelligence, AI) i wirtualna rzeczywistość (ang. virtual reality, VR) – jakie niosą ryzyka (np. izolacja, manipulacja informacją).

kiedy to już uzależnienie.

· Test autorefleksji –

uczniowie odpowiadają na pytania: „Ile czasu spędzam w sieci?”,

„Czy to już uzależnienie?”. Podsumowanie

wyników.

Nie każdy w sieci jest tym, za kogo się podaje.

Jak rozpoznać niebezpieczne kontakty i reagować na nie – kontynuacja

Dział X. Internet i profilaktyka uzależnień

Wyjaśnienie, czym jest

grooming.

Sygnały ostrzegawcze mogące świadczyć

o zagrożeniu (np. ktoś zadaje zbyt osobiste pytania, prosi o podzielenie się sekretami lub

zdjęciami).

Wskazówki, jak się chronić – ustawienia prywatności.

· Pogadanka.

· Scenki „Co byś zrobił(a), gdy…?” – uczniowie analizują krótkie, realistyczne sytuacje z sieci i

wspólnie zastanawiają się nad bezpieczną reakcją.

· Mapa myśli „Zasady bezpieczeństwa

w kontakcie online

				Co zrobić i do kogo się zgłosić, jeśli coś budzi niepokój.	z obcymi” – tworzenie klasowego plakatu. · Film edukacyjny (np. ze strony NASK / saferinternet.pl). · Rozmowa po filmie – „Które zachowania były niepokojące?”.
12				Przypomnienie, czym są substancje psychoaktywne (alkohol, papierosy, e-papierosy, napoje energetyzujące,	· Dyskusja.	3
	Nie wszystko, co	Dział V. Zdrowie			· Drama „Trudna propozycja” – uczniowie odgrywają sytuacje, w których ktoś próbuje
		psychiczne	5)		ich namówić na używkę,
	popularne, jest			narkotyki).
					ćwiczą asertywną
	bezpieczne. Jak mówić			Analiza – jak używki
		Dział X.			reakcję.
	NIE używkom –			wpływają na mózg, ciało
		Internet i profilaktyka uzależnień	5)		· Karta refleksji „Dlaczego wybieram zdrowie?” – uczniowie indywidualnie uzupełniają powody unikania używek.
	kontynuacja			i zachowanie młodego człowieka w okresie adolescencji. Jak rozpoznać sytuację zagrożenia (np. presja

rówieśnicza, oferta spróbowania używki). Sposoby reagowania:

· asertywna odmowa,

· unikanie ryzykownych miejsc i sytuacji.

· Quiz lub burza mózgów

„Co wiem o działaniu napojów alkoholowych i nikotyny?”.

Silny, zdrowy, niezależny – dlaczego warto żyć bez używek?

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

Korzyści wynikające

z niezażywania substancji

psychoaktywnych:

· lepsze zdrowie fizyczne i psychiczne – sprawny mózg

i koncentracja;

· więcej energii;

· oszczędność pieniędzy;

· brak uzależnienia i problemów prawnych.

· Debata klasowa „Co

zyskuję, gdy wybieram życie bez używek?” – uczniowie dzielą się na grupy i argumentują swoje opinie.

· Kreatywne pisanie – uczniowie piszą krótki tekst, np. list do młodszego brata lub

kolegi, młodszej siostry lub koleżanki:

„Dlaczego nie warto sięgać po…”.

· Praca w grupach –

uczniowie tworzą hasło

Umiejętność argumentowania własnych wyborów zdrowotnych.

Wzmacnianie świadomości

wpływu decyzji na własną przyszłość.

lub infografikę promującą pozytywne wybory. Prezentacja efektów na forum.

Nie musisz być sam – gdzie szukać pomocy, gdy chodzi o używki?

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

Kiedy warto szukać pomocy specjalistycznej? Jakie osoby i instytucje mogą pomóc?

Jak bezpiecznie i odważnie poprosić o pomoc?

Mówienie o problemie to oznaka siły, nie słabości. Zasada „Nie zostawiam problemu w tajemnicy”.

· Rozmowa kierowana (wskazane jest, aby zaprosić specjalistę uzależnień, psychologa, terapeutę).

· Symulacja rozmowy

„Jak powiedzieć dorosłemu, że coś mnie niepokoi?” – uczniowie ćwiczą bezpieczne formułowanie prośby

o pomoc.

· Przegląd źródeł pomocy – uczniowie wyszukują

i omawiają konkretne,

rzetelne strony i numery

					telefonów, np. 116 111 – Telefon Zaufania Dla Dzieci i Młodzieży.
	Projekt edukacyjny Propozycje tematów do wyboru: · „Zadbaj o siebie – ekran też ma granice” / Higiena cyfrowa i zdrowie w świecie ekranów	Zgodnie			· Wprowadzenie tematu i celów projektu. · Wybór tematu przez klasę (burza mózgów). · Podział ról i zadań	7
15–	· „Kliknij z głową –		Zgodnie z wybraną	Adekwatne do tematyki
		z wybraną			w grupach.
16	bezpieczni w sieci” / Świadome i bezpieczne korzystanie z internetu · „Siła bez używek – zdrowy styl życia” Świadome wybory zamiast używek		tematyką	realizowanego projektu
		tematyką			· Wspólna praca nad projektem. · Prezentacja efektów. · Ewaluacja i refleksja nad współpracą.

Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do

zainteresowań uczniów.

Jak stres wpływa na nasze decyzje – kontynuacja

Dział V. Zdrowie psychiczne

Stres jako naturalna reakcja organizmu na

wyzwania, zmiany, presję. Jak stres wpływa na:

· ciało (np. napięcie mięśni, bóle brzucha, przyspieszone bicie serca);

· myśli (chaos, czarne

scenariusze);

· emocje (złość, lęk, płaczliwość);

· zdolność uczenia się

i koncentracji.

Kiedy stres motywuje, a kiedy szkodzi?

· Mapa stresu –

uczniowie tworzą infografikę o tym, jak stres wpływa na ich ciało i umysł.

· Ćwiczenie „Zatrzymaj stres” – nauka prostej techniki oddechowej 4–4–4 (wdech – zatrzymanie – wydech).

· Moje sposoby –

uczniowie zapisują lub rysują własne, zdrowe metody

rozładowywania napięcia (np. sport,

Praktyczne techniki radzenia sobie ze stresem: oddech, aktywność fizyczna, rozmowa, planowanie,

oderwanie uwagi.

rozmowa, muzyka,

kąpiel, taniec).

Znam swoją wartość.

Jak mówić o sobie

z szacunkiem i stawiać granice innym – kontynuacja

Dział V. Zdrowie psychiczne

4), 5)

Czym jest pozytywna samoocena i obraz siebie – myślenie o sobie

z życzliwością

i świadomością swoich

mocnych stron.

Jak budować pozytywną samoocenę (cele, sukcesy, wsparcie, hobby, akceptacja różnic).

Czym jest asertywność – wyrażanie siebie i swoich potrzeb bez ranienia innych.

· Dyskusja – analiza ryzykownych zachowań.

· Ćwiczenie „Lubię w sobie to, że…” – uczniowie tworzą osobiste karty

z cechami, umiejętnościami i tym wszystkim, z czego są dumni.

· Scenki trzech postaw – uczniowie odgrywają krótkie sytuacje

w wersji uległej,

Różnice między

asertywnością, uległością i agresją.

Jak pozytywny obraz siebie

wpływa na pewność w relacjach i odwagę mówienia „nie”.

agresywnej

i asertywnej,

a następnie omawiają

je wspólnie

z nauczycielem.

· Zadanie „Asertywne zdania” – uczniowie układają własne

przykłady grzecznych, ale stanowczych wypowiedzi w różnych sytuacjach (np. presja rówieśnicza, granice prywatności).

· Gra planszowa

„Emocjonalny kompas”, refleksje w grupach.

· Refleksja – warto siebie znać, lubić i bronić swoich granic,

z szacunkiem dla

innych i siebie. To

właśnie siła wewnętrzna.

Po co nam sen i chwile relaksu – kontynuacja

Dział III. Aktywność fizyczna

Dlaczego sen jest ważny

dla zdrowia:

wpływ snu na mózg, odporność, nastrój i koncentrację.

Ile snu potrzebuje nastolatek?

Co pomaga dobrze spać:

rutyna wieczorna,

wyciszenie, aktywność fizyczna w ciągu dnia. Co pogarsza jakość snu: ekrany wieczorem

(niebieskie światło), stres, ciężkie jedzenie, nieregularne pory wypoczynku.

Proste techniki relaksacyjne przed snem

· Edukacyjny klip animowany, rozmowa kierowana, refleksja.

· Rejestr snu

i regeneracji, analiza samopoczucia przed snem i po przebudzeniu.

· Planer snu – uczniowie tworzą plan wieczoru, który pomoże im łatwiej zasypiać.

· Ćwiczenie relaksacyjne

„Skan ciała” – wspólny

trening uważności

i wyciszenia.

· Quiz „Co wpływa na mój sen?” – uczniowie

analizują nawyki

(np. ćwiczenie oddechowe, skan ciała, spokojna muzyka).

Sen fundamentem zdrowia fizycznego i emocjonalnego.

i wskazują te, które warto zmienić (np. pięć minut z ekranem przed snem vs 20 minut

z książką przed snem).

· Refleksja – sen to nie strata czasu, to ładowanie ciała, umysłu i emocji. Dobrze spać to lepiej myśleć, czuć i żyć.

Rusz ciało, uspokój głowę: jak ćwiczenia pomagają się wyciszyć – kontynuacja

Dział III. Aktywność fizyczna

Co to są ćwiczenia relaksacyjne – jak działają na ciało i umysł.

Znaczenie ćwiczeń oddechowych i fizycznych w redukcji stresu

i napięcia.

Proste techniki, które można stosować codziennie (np. przed snem, przed

· Pogadanka.

· Ćwiczenie „Oddycham spokojnie” – trening techniki oddechu 4–4–4 lub „oddech z dłonią na brzuchu”.

· Rutyna „Trzy minuty

ruchu” – proste

ćwiczenia fizyczne

(skłony, rozciąganie,

marsz w miejscu)

sprawdzianem, po trudnym dniu).

Wpływ regularnego ruchu na lepsze samopoczucie, koncentrację i zdrowie psychiczne.

z komentarzem, jak

wpływają na emocje.

· Karta samopoczucia – uczniowie zapisują, jak czuli się przed

ćwiczeniami i po ich wykonaniu, uczą się obserwować ciało

i emocje.

· Refleksja – prosty ruch i spokojny oddech to sposób, by poczuć się lepiej, bez sprzętu, bez

słów, w każdej chwili.

Nie marnuję – dbam

o świeżość

i przechowywanie

żywności z głową

Dział IV.

Odżywianie

Jak rozpoznać świeżość

· Rozmowa kierowana.

produktów (data ważności, zapach, kolor, konsystencja).

Oznaki psucia się żywności – pleśń, zmiana zapachu,

śliskość, przebarwienia.

· Zabawa „Świeże czy nie?” – uczniowie

oceniają (na podstawie zdjęć/opisu), czy dany produkt nadaje się do

spożycia.

Sposoby przechowywania żywności (lodówka, zamrażarka, pojemniki, światło, temperatura).

Jak planować zakupy

i porcje, żeby nie wyrzucać jedzenia – pojęcie świadomej konsumpcji

i szacunku do zasobów. Czym różni się data „należy spożyć do” od „najlepiej spożyć przed”?

· Gra zespołowa „Gdzie to schować?” –

uczniowie dobierają produkty do odpowiednich sposobów przechowywania.

· Ćwiczenie „Mądre zakupy” – uczniowie planują zakupy i posiłki dla jednej osoby na trzy dni, tak by nic się nie zmarnowało.

· Refleksja – dbanie

o jedzenie to dbanie

o siebie, innych

i naturę.

Rodzina to wsparcie, wartości i wspólne życie – kontynuacja

Dział VI. Zdrowie społeczne

Czym jest rodzina – różnorodność form i relacji. Funkcje rodziny:

· Burza mózgów „Czym dla mnie jest rodzina?” – uczniowie tworzą

wspólną mapę

skojarzeń.

· opiekuńcza (bezpieczeństwo, wsparcie);

· wychowawcza (nauka

zasad, wartości);

· emocjonalna (miłość, zrozumienie, przynależność);

· ekonomiczna (wspólne gospodarowanie).

Oznaki dobrze

funkcjonującej rodziny: rozmowa, szacunek, współpraca, troska.

Jakie znaczenie ma rodzina w życiu człowieka – m. in. buduje poczucie tożsamości i

bezpieczeństwa.

· Ćwiczenie „Rodzinne bogactwo” – uczniowie opisują

cechy/umiejętności, które dostają od swoich bliskich (np.

cierpliwość, poczucie

humoru).

· Praca indywidualna – esej o rodzinie „Za co cenię moją rodzinę?” – uczniowie piszą krótką refleksję (można nie podawać imion, jeśli ktoś woli zachować prywatność).

· Refleksja – rodzina to nie tylko miejsce, to ludzie, którzy uczą kochać, wspierają i są obok, gdy tego potrzebujemy.

	Projekt edukacyjny					7
	Proponowana
	tematyka:				· Wprowadzenie tematu
	· „Relacje mają				· Wprowadzenie tematu
	· „Relacje mają				i celów projektu.
	znaczenie –				· Wybór tematu przez
	o koleżeństwie,				klasę (burza mózgów).
	przyjaźni i				klasę (burza mózgów).
	przyjaźni i				· Podział ról i zadań
	uczuciach” lub	Zgodnie			· Podział ról i zadań
23–	uczuciach” lub	Zgodnie	Zgodnie z wybraną	Adekwatne do wybranej	w grupach.
23–	· „Rodzina to drużyna	z wybraną	Zgodnie z wybraną	Adekwatne do wybranej	w grupach.
24	· „Rodzina to drużyna	z wybraną	tematyką	tematyki	· Wspólna praca nad projektem. · Prezentacja efektów. · Ewaluacja i refleksja nad współpracą.
24	– jak dbać o bliskich i rozmawiać o zmianach”. Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do zainteresowań uczniów.	tematyką	tematyką	tematyki
25	Ciało się zmienia – co warto wiedzieć o cyklu miesiączkowym	Dział VII. Dojrzewanie	4)	Czym jest cykl miesiączkowy – jego funkcja i naturalność. Etapy cyklu (w uproszczonej wersji):	· Infografika „Tydzień po tygodniu” – wspólne omówienie etapów cyklu z ilustracją.	5

· miesiączka

(krwawienie),

· faza dojrzewania komórki jajowej,

· owulacja,

· faza przygotowania do

kolejnej miesiączki.

Jak cykl wpływa na samopoczucie i energię – zmiany emocji, zmęczenie, wrażliwość.

Dlaczego obserwacja cyklu pomaga

w zrozumieniu siebie.

Jak dbać o komfort i higienę w czasie miesiączki.

Co jest normą, a co warto skonsultować z dorosłym lub lekarzem.

· Pytania bez tabu (anonimowe) –

uczniowie wrzucają pytania do skrzynki, nauczyciel odpowiada.

· Gra „Fakty i mity o miesiączce” –

uczniowie odgadują, co jest prawdą, a co nie.

· Ćwiczenie „Co mi pomaga, kiedy…?” – uczniowie piszą lub rysują sposoby radzenia sobie

z różnym samopoczuciem w cyklu.

· Refleksja – miesiączka to naturalna część

życia. Im lepiej ją

znamy, tym łatwiej o siebie zadbać.

Wskazane jest, aby temat

był realizowany w grupach dziewczęta/chłopcy.

Seksualność i zdrowie

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest seksualność – nie tylko cielesność, ale też emocje, tożsamość, relacje, uczucia, szacunek do siebie i innych.

Czym jest zdrowie seksualne – dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne związane z dojrzewaniem, relacjami i własnym

ciałem.

Rola seksualności w życiu człowieka od dzieciństwa do dorosłości – rozwój to proces.

Znaczenie świadomości ciała, granic osobistych i szacunku w relacjach.

· Rozmowa kierowana

„Czym dla mnie jest szacunek do siebie?”.

· Mapa pojęć

„Seksualność to więcej niż myślisz” – wspólne układanie skojarzeń

i rozszerzanie definicji.

· Ćwiczenie „Zdrowie seksualne: o co warto dbać?” – uczniowie

w parach wypisują, co im się kojarzy ze zdrowiem seksualnym.

· Skrzynka anonimowych pytań – bezpieczna forma zadawania trudnych pytań przez

uczniów.

Budowanie postawy odpowiedzialności i troski o siebie.

· Refleksja – seksualność to naturalna część

życia każdego

człowieka. Poznanie siebie i szacunek do innych to początek

dojrzałości.

Dbam o naturę – dbam o siebie!

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Związek między czystym środowiskiem a zdrowiem ludzi.

Co to znaczy być proekologicznym – codzienne wybory, które pomagają naturze.

Przykłady działań proekologicznych w szkole, domu i okolicy

(np. segregacja śmieci, oszczędzanie wody, sadzenie roślin, wybór ekologicznego transportu).

· Burza mózgów „Co mogę zrobić dla planety?” – tworzenie klasowego plakatu

z pomysłami.

· Miniprojekt „Ekozmiany w moim domu” –

uczniowie przez tydzień podejmują drobne działania i opisują je.

· Gra zespołowa

„Ekowyzwania” – uczniowie losują

zadania proekologiczne

				Jak nasze działania wpływają na jakość powietrza, wody i gleby. Dlaczego warto dbać o środowisko – korzyści dla siebie i innych.	i zastanawiają się, jak je wdrożyć. · Fotozadanie „Zielone ślady” – uczniowie dokumentują telefonem lub rysunkiem swoje „ekoakcje”. · Refleksja – małe działania mają wielką moc. Chroń przyrodę, bo to Twój dom.
	Projekt edukacyjny Proponowana tematyka: · „Zielone wybory –	Zgodnie			· Wprowadzenie tematu i celów projektu. · Wybór tematu przez klasę (burza mózgów).	7
28–	jak codzienne		Zgodnie z wybraną	Adekwatnie do wybranej
		z wybraną			· Podział ról i zadań
30	decyzje wpływają na zdrowie i planetę” (temat łączy wiedzę o ekologii z troską o środowisko) lub		tematyką	tematyki
		tematyką			w grupach. · Wspólna praca nad projektem. · Prezentacja efektów.

	· „Planeta w Twoich				· Ewaluacja i refleksja
	rękach – małe				nad współpracą.
	zmiany, duży
	wpływ” (temat
	zachęca uczniów do
	refleksji nad
	codziennymi
	zachowaniami
	i wdrażania
	proekologicznych
	działań w domu,
	szkole i okolicy).
	Tematykę projektu
	nauczyciel wybiera
	samodzielnie,
	adekwatnie do
	zainteresowań uczniów.
	Zdrowie to wybór –	Działy I–X	Zgodnie z realizacją	Do wyboru nauczyciela,	Do wyboru nauczyciela,	4
	wiem, rozumiem,			Do wyboru nauczyciela,	Do wyboru nauczyciela,
31–	wiem, rozumiem,			zgodnie z potrzebami	zgodnie z wiedzą
31–	działam! Zajęcia			zgodnie z potrzebami	zgodnie z wiedzą
32	działam! Zajęcia			i zainteresowaniami	i umiejętnościami uczniów.
32	podsumowujące treści			i zainteresowaniami	i umiejętnościami uczniów.
	podsumowujące treści			uczniów.	Zalecane zajęcia terenowe.
	realizowane w klasie VI.			uczniów.	Zalecane zajęcia terenowe.

6. Ewaluacja programu

Ocena efektywności programu oparta będzie na:

· analizie postaw uczniów w sytuacjach społecznych,

· analizie projektów i wypowiedzi uczniowskich,

· ankietach samooceny i ocenie koleżeńskiej,

· rozmowach indywidualnych z uczniami i wychowawcą.

7. Podsumowanie

Program stanowi narzędzie do budowania świadomego, wartościowego życia wśród uczniów klasy VI. Łączy troskę o zdrowie fizyczne i psychiczne

z rozwojem charakteru i odporności psychicznej, wspierając młodych ludzi w byciu sobą – z odwagą, empatią i odpowiedzialnością.

Klasa VII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Dojrzewam świadomie”

1. Wprowadzenie

Program edukacji zdrowotnej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Dojrzewam świadomie” został opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. (Dz.U. 2025 poz. 378) oraz obowiązującą podstawą programową dla klas I–VIII szkoły podstawowej.

W klasie VII uczniowie wchodzą w intensywny okres dojrzewania – zarówno biologicznego, jak i emocjonalno-społecznego. Program wspiera ich w budowaniu tożsamości, poczucia własnej wartości oraz umiejętności życia w relacji z innymi, z poszanowaniem różnic, granic i uniwersalnych wartości.

2. Założenia programowe

Program integruje treści z zakresu zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, rozwijając:

· świadomość zmian rozwojowych oraz potrzeb ciała i psychiki;

· umiejętności komunikacji empatycznej i rozwiązywania konfliktów;

· refleksję nad tożsamością, duchowością i wartościami;

· postawy zaangażowania społecznego i odpowiedzialności za wspólnotę.

3. Cele programu Cele ogólne:

· Budowanie silnej, spójnej tożsamości i świadomości siebie.

· Rozwijanie zdolności do prowadzenia konstruktywnych relacji międzyludzkich.

· Promowanie świadomej troski o zdrowie psychofizyczne i duchowe.

· Wzmacnianie postaw opartych na dialogu, zrozumieniu i współodpowiedzialności.

Cele szczegółowe:

Uczeń potrafi:

a) Dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne:

· stosować zasady zdrowego stylu życia (ruch, sen, dieta, odpoczynek);

· rozpoznawać objawy stresu i emocji, stosować techniki relaksacji i uważności.

b) Dokonywać świadomych wyborów zdrowotnych:

· analizować etykiety produktów, unikać żywności i napojów szkodliwych;

· wymienić skutki używek (alkohol, nikotyna, napoje energetyzujące) i uzasadniać decyzję o ich nieużywaniu.

c) Budować bezpieczne relacje i komunikować się:

· rozróżniać postawy: asertywną, uległą, agresywną i odpowiednio reagować;

· dbać o granice własne i innych, rozpoznawać przemoc i wiedzieć, jak ją zgłosić.

d) Działać odpowiedzialnie w sytuacjach trudnych i zagrażających:

· wskazać, gdzie szukać pomocy (specjaliści, infolinie);

· udzielać podstawowej pierwszej pomocy i wezwać pomoc.

e) Rozumieć rozwój i dojrzewanie:

· wyjaśniać zmiany psychiczne, fizyczne i emocjonalne w okresie dojrzewania;

· opisać podstawy zdrowia seksualnego i dojrzewania z szacunkiem i odpowiedzialnością.

f) Bezpiecznie korzystać z technologii:

· przestrzegać higieny cyfrowej, rozpoznawać zagrożenia (cyberprzemoc, uzależnienie, grooming);

· świadomie oceniać wpływ treści online na swoje samopoczucie.

g) Troszczyć się o środowisko i jego wpływ na zdrowie: podejmować codzienne działania proekologiczne wspierające zdrowie ludzi i planety.

4. Struktura programu

Wymiar: 32 godziny (jedna godzina tygodniowo przez cały rok szkolny)

Moduły tematyczne:

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
1	Moje ciało się zmienia – dojrzewanie	5
2	Emocje i relacje – jak mówić i słuchać	4
3	Wartości, asertywność i granice osobiste	5

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
4	Profilaktyka – badania, dieta, ruch i zachowania ryzykowne	9
5	Mens, corpus et ambiens - umysł, ciało i środowisko	7
6	Projekt edukacyjny	2

5. Spójność z podstawą programową

Program jest zgodny z wymaganiami podstawy programowej w zakresie:

· biologii,

· etyki,

· geografii

· wychowania fizycznego.

Powiązanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna (w zakresie poszczególnych działów)

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VII

Nr lekcji	Temat lekcji	Dział z podstawy programowej	Wymagania szczegółowe dotyczące wiedzy i umiejętności zawarte w PP	Materiał nauczania	Procedury osiągania celów i środki dydaktyczne		Nr modułu
1			1), 2)	Adolescencja jako okres			1
				przejściowy między	·	Krótkie wprowadzenie
				dzieciństwem		tematyczne – opowieść
				a dorosłością, pełen		o etapach dorastania.
				istotnych zmian.	·	Prezentacja „Od
	Dojrzewanie – czas	Dział VII.		Zmiany zachodzące		dziecka do dorosłego”.
	burzliwych zmian	Dojrzewanie		w budowie ciała	·	Pytania i odpowiedzi.
				i sprawności fizycznej.	·	Ćwiczenie „Porównaj
				Kolejne etapy życia		dzieciństwo,
				człowieka i jego rozwoju:		dojrzewanie
				fizycznego, psychicznego,		i dorosłość”.
				społecznego.

Zmiany w wyglądzie

i funkcjonowaniu ciała

nastolatków

Dział VII.

Dojrzewanie

1), 2)

Różnice rozwojowe, indywidualność tempa dojrzewania.

Objawy prawidłowego rozwoju płciowego. Hormonalna regulacja procesów rozrodczych. Funkcje układu rozrodczego.

Możliwe urazy

i nieprawidłowości układu

moczowo-płciowego.

· Spotkanie z lekarzem

lub pielęgniarką.

· Animacja dotycząca zmiany sylwetek, omówienie zmian zachodzących w okresie adolescencji.

· Rozmowa w grupach

dziewczęta/chłopcy.

Należy stosować poprawne nazewnictwo naukowe.

Seksualność – integralny i naturalny aspekt ludzkiego życia

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest seksualność

i jak wpływa na życie człowieka.

Istota popędu seksualnego

i sposoby radzenia sobie z napięciem seksualnym. O bliskości, odpowiedzialności

i szacunku do siebie i innych.

· Metoda pytań do refleksji (anonimowo lub pisemnie). Nauczyciel je odczytuje i omawia ogólnie.

· Opowieści z życia. Analiza przypadku.

· Burza mózgów „Co

warto wiedzieć, zanim podejmiesz decyzję?”.

Jakie skutki może mieć zbyt wczesna aktywność seksualna – zdrowie, emocje, relacje, presja rówieśnicza, gotowość

emocjonalna.

Ważne zasady dla nauczyciela:

· Nie zadawaj pytań

osobistych.

· Nie oceniaj odpowiedzi.

Higiena dojrzewania

Dział VII.

Dojrzewanie

1), 3)

Potrzeby higieniczne

w okresie dojrzewania. Produkty menstruacyjne. Zjawisko ubóstwa menstruacyjnego.

· Pogadanka

z pielęgniarką lub

lekarzem specjalistą.

· Metoda pytań

i odpowiedzi.

· Prezentacja produktów higienicznych.

· Podział na grupy

chłopcy/dziewczęta.

Emocje – sygnały z naszego wnętrza

Dział V. Zdrowie psychiczne

1), 2)

Rola emocji w relacjach

i samoświadomości. Huśtawka nastrojów a relacje.

· Pogadanka.

· Karty emocji – losowanie i opisywanie emocji, sytuacji,

w których mogą

wystąpić.

· Skala emocji – określanie natężenia emocji (np. od 1 do 10) i analiza ich wpływu na zachowanie.

· Rysunkowe przedstawienie emocji – ekspresja uczuć za pomocą obrazów

i kolorów.

· „Emocjonalne lustro” – ćwiczenie

w rozpoznawaniu emocji u innych (np. mimika, gesty, ton

głosu).

Co myślę, co czuję, jak reaguję – czyli

o wpływie emocji na ciało i zachowanie

Dział V. Zdrowie psychiczne

Zależności między emocjami, myślami a reakcjami ciała

i zachowaniem.

Przykłady objawów

fizycznych wywołanych

· Mapa skojarzeń

„Emocje w ciele” –

uczniowie łączą emocje

z objawami fizycznymi.

· Praca w parach „Co byś zrobił(a) w tej sytuacji?”

stresem lub silnymi emocjami (np. ból brzucha, napięcie mięśni, kołatanie serca).

Znaczenie uważności

i samoobserwacji

w codziennym życiu. Proste sposoby radzenia sobie z napięciem emocjonalnym.

– krótkie scenki i analiza

myśli, emocji i reakcji.

· Ćwiczenie uważności

„5–4–3–2–1”. Instrukcja (można czytać powoli uczniom):

Znajdź wygodną pozycję i rozejrzyj się powoli wokół siebie.

Zauważ i nazwij (po

cichu lub na kartce):

5 rzeczy, które widzisz, 4 rzeczy, których możesz dotknąć,

3 rzeczy, które słyszysz, 2 rzeczy, które czujesz (np. zapach, dotyk ubrań), 1 rzecz, za którą jesteś dziś wdzięczny

(-a) lub która sprawia Ci

radość.

					· Dyskusja kierowana „Czy możemy zarządzać swoim stresem”? · Refleksje uczniów.
7		Dział V.		Aktywne słuchanie i parafraza. Pierwsza pomoc emocjonalna – co powiedzieć, co zrobić. Jak dbać o siebie	· Burza mózgów „Co pomaga, a co przeszkadza w relacjach?”. · Analiza przypadku: pomoc	2
	Słucham – rozumiem –		4)	i jednocześnie szanować
		Zdrowie			koledze/koleżance
	reaguję		2) – fakultatywne	innych. Rola każdego w tworzeniu dobrej atmosfery w rodzinie i klasie. Rozumienie potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi.
		psychiczne			w kryzysie emocjonalnym. · Praca w grupach „Złote zasady dobrej atmosfery”. · Rozmowa kierowana.
8	Jak mówić	Dział V.		Komunikaty Ty i JA, emocje	· Praca z tekstem.	2
			1), 2)	i potrzeby.
	o sobie, by być	Zdrowie			· Komunikaty
			1) – fakultatywne	Czynniki wpływające na dobrostan.
	zrozumianym?	psychiczne			alternatywne.

Budowanie poczucia

własnej wartości.

Ruch to zdrowie – jak aktywność chroni przed chorobami

Dział III. Aktywność fizyczna

1) – fakultatywne

Wpływ aktywności fizycznej

· Burza mózgów „Jakie choroby można pokonać ruchem?”.

· Plakat lub kolaż „Ruch jako lekarstwo – moja recepta na zdrowie”.

· Quiz/aktywny wykład z prezentacją – fakty i mity o ćwiczeniach fizycznych.

· Ćwiczenie fizyczne

i refleksja – prosta

aktywność i omówienie, jak się czuję po ruchu.

na zdrowie fizyczne i psychiczne.

Choroby niezakaźne, którym można zapobiegać dzięki ruchowi: otyłość, cukrzyca typu 2, depresja, choroby serca, osteoporoza.

Krótkoterminowe (np. lepszy nastrój, sen, koncentracja)

i długoterminowe (np. niższe ryzyko chorób, sprawność w dorosłości) korzyści aktywności fizycznej.

Konsekwencje siedzącego

trybu życia.

Zaplanuj swój talerz – odżywiaj się mądrze

i aktywnie

Dział IV.

Odżywianie

1), 2)

Zasady zbilansowanego posiłku według „Talerza zdrowego żywienia”.

Rola składników odżywczych w codziennej diecie i w aktywności fizycznej.

Komponowanie posiłków przed wysiłkiem fizycznym i po nim.

Przygotowanie domowego napoju izotonicznego.

Wykorzystanie aplikacji do planowania zdrowego odżywiania.

· Praca z aplikacją (np. Zdrowe Zakupy, Kalkulator Kalorii) – planowanie dziennego jadłospisu.

· Zajęcia praktyczne lub warsztaty kuchenne – przygotowanie napoju izotonicznego i prostych posiłków przed-

i powysiłkowych.

· Gra dydaktyczna „Co na talerzu?” – quiz

dotyczący składników odżywczych i ich roli.

· Plakat lub cyfrowa prezentacja

„Indywidualne menu na

aktywny dzień”.

Nie wszystko dobre, co modne – jak nie

Dział IV.

Odżywianie

2) – fakultatywne

Skutki stosowania

nieprawidłowych diet

(głodówki, diety cud).

· Analiza przypadków –

scenki „Co się może stać?”

szkodzić sobie dietą

Ryzyka związane

· Burza mózgów „Czym

i suplementami

z nadmiernym spożyciem suplementów diety bez kontroli.

Wpływ napojów energetyzujących na zdrowie młodego organizmu.

Doping – czym jest, dlaczego szkodzi i dlaczego jest nielegalny.

się różni sport od dopingu?”.

· Praca z etykietami suplementów i napojów energetyzujących –

odczytywanie składów i oznaczeń.

· Debata klasowa „Czy suplementy są potrzebne dzieciom

i młodzieży?”.

· Quiz edukacyjny online (np. Kahoot) – sprawdzenie wiedzy

w ciekawy sposób.

Jedz mądrze – jedzenie może leczyć albo szkodzić

Dział IV.

Odżywianie

Konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (m.in. nadwaga, otyłość, cukrzyca typu 2, choroby serca,

insulinooporność).

· Infografika tematyczna

„Dieta kontra choroby” – tworzenie plakatów informacyjnych.

Rola diety w zapobieganiu i leczeniu chorób autoimmunologicznych (celiakia, Hashimoto, cukrzyca typu 1).

Znaczenie eliminacji alergenów w przypadku alergii pokarmowych.

Znaczenie zbilansowanego odżywiania dla zdrowia układu odpornościowego i hormonalnego.

· Analiza etykiet – wyszukiwanie alergenów i niepożądanych składników.

· Studium przypadku – praca w grupach nad historiami pacjentów

z wybraną chorobą (np.

celiakia, cukrzyca) i zaproponowanie zdrowej diety.

· Wykład z prezentacją.

· Quiz podsumowujący

(np. Kahoot).

Ciało, myśli, emocje – jak to się wszystko

łączy?

Dział V. Zdrowie społeczne

Zależność między emocjami, myślami

a reakcjami ciała (np. ból brzucha przy stresie, przyspieszone bicie serca

przy lęku).

· Burza mózgów „Jak moje ciało reaguje, gdy się stresuję?”.

· Ćwiczenie „Myśl–

emocja–reakcja” –

Jak myśli wpływają na

nasze emocje i zachowanie.

Rozpoznawanie objawów psychosomatycznych. Znaczenie samoświadomości w dbaniu o zdrowie psychiczne i fizyczne.

analiza codziennych sytuacji.

· Mapa emocji w ciele – praca z sylwetką

człowieka.

· Relaksacja

i wizualizacja – proste

ćwiczenie oddechowe

lub mindfulness.

Poznaję siebie – tożsamość, emocje i relacje

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Wyjaśnienie pojęcia orientacji psychoseksualnej i jej możliwych kierunków rozwoju.

Pojęcia związane z

tożsamością płciową,

w tym różnice między płcią biologiczną, tożsamością płciową a ekspresją

płciową. Poszanowanie różnorodności.

· Wykład z prezentacją – wprowadzenie do tematu (terminologia, schematy).

· Praca w grupach – analiza przykładów sytuacji związanych z tożsamością

i relacjami

rówieśniczymi.

· Ćwiczenie „Kim jestem?” – praca

indywidualna z kartą

Znaczenie samopoznania i wsparcia w okresie dojrzewania.

autorefleksji (np. moje cechy, wartości, emocje, zainteresowania).

· Krąg zaufania lub rozmowa moderowana

„Jak wspierać siebie

i innych w odkrywaniu

tożsamości”.

Zajęcia powinny odbywać się w atmosferze szacunku i bezpieczeństwa. Nie należy przymuszać uczniów

do wypowiedzi.

Jak działają metody antykoncepcji – wiedza pomocą przy podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest antykoncepcja – cele, skuteczność, odpowiedzialność.

Charakterystyka metod:

· mechaniczne

(np. prezerwatywa),

· Prezentacja multimedialna – omówienie

i porównanie metod.

· Mapa myśli – uczniowie

tworzą podsumowanie

· hormonalne

(np. tabletki antykoncepcyjne),

· chemiczne (np. środki

plemnikobójcze),

· naturalne

(np. obserwacja cyklu).

Różnice między metodami – skuteczność, dostępność, wpływ na zdrowie.

Znaczenie świadomego

planowania rodziny

i rozmowy z lekarzem.

metod i ich różnych właściwości.

· Dyskusja moderowana

„Kiedy warto rozmawiać z dorosłym/lekarzem”.

· Karty pracy – uzupełnianie tabeli z cechami metod.

Zajęcia powinny odbywać się w atmosferze neutralności światopoglądowej,

z poszanowaniem

wrażliwości wiekowej

i emocjonalnej uczniów.

Dlaczego potrzebujemy bioróżnorodności?

Zdrowie człowieka a świat przyrody

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Czym jest

bioróżnorodność

i dlaczego jest ważna. Skutki utraty bioróżnorodności dla zdrowia ludzi:

· Gra edukacyjna –

łańcuch zależności: „Co się stanie, gdy zniknie...?”.

· Praca w grupach –

uczniowie analizują

· nowe choroby (np. przenoszone przez zwierzęta),

· gorsza jakość

żywności i wody,

· zaburzenia ekosystemów (np. zmiany klimatyczne).

Związek między zdrowiem publicznym a degradacją środowiska.

Przykłady działań wspierających ochronę

bioróżnorodności.

przypadki wpływu zmian w środowisku na zdrowie (np. smog, kleszcze, susze).

· Film edukacyjny, dyskusja – np.

o zależnościach między przyrodą a pandemią.

· Praca grupowa –

uczniowie przygotowują

„zielony apel” do lokalnej społeczności.

Moje działania – nasza planeta. Jak mogę zadbać o zdrowe środowisko?

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Co to jest zdrowie

· Burza mózgów „Co

środowiskowe – zależność między stanem przyrody

a zdrowiem ludzi. Proekologiczne działania na co dzień: ograniczanie plastiku, oszczędzanie

mogę zrobić dla planety jako uczeń?”.

· Planowanie kampanii – uczniowie projektują szkolną akcję

promującą zdrowie

energii, recykling, zieleń wokół szkoły i domu.

Udział w akcjach lokalnych i ogólnopolskich (np. Dzień Ziemi, sprzątanie lasu, kampanie edukacyjne).

Planowanie i wdrażanie prostych działań na rzecz środowiska w społeczności szkolnej.

środowiskowe

(np. plakat, happening,

zbiórka elektrośmieci).

· Spacer badawczy lub audyt środowiskowy szkoły – uczniowie diagnozują problemy środowiskowe

i proponują rozwiązania.

· Zespołowy challenge ekologiczny – tygodniowe wyzwanie

„zielonych nawyków”.

Godność – wartość, którą mamy od zawsze

Dział I. Wartości i postawy

Pojęcie godności człowieka – co oznacza i dlaczego jest niezbywalna.

Szacunek dla siebie

i innych w różnych etapach życia (dzieciństwo,

dorosłość, starość).

· Dyskusja kierowana

„Czy godność można komuś odebrać?”.

· Studium przypadku – analiza sytuacji naruszenia godności (np. w rodzinie, szkole,

mediach).

Godność jako fundament praw człowieka i życia społecznego.

· Ćwiczenie „Lustra” – uczniowie piszą, co dla nich znaczy traktować

kogoś z godnością.

Szacunek bez wyjątków – godność każdego człowieka

Dział I. Wartości i postawy

Godność człowieka jako wartość niezależna od wyglądu, stanu zdrowia, niepełnosprawności, tożsamości.

Postawy szacunku, empatii i akceptacji wobec osób

z indywidualnymi potrzebami.

Przeciwdziałanie

wykluczeniu i stereotypom.

· Debata „Inny nie znaczy gorszy” – uczniowie formułują argumenty przeciw dyskryminacji.

· Scenki sytuacyjne – uczniowie odgrywają reakcje na niewłaściwe zachowania (np.

wyśmiewanie,

wykluczanie).

· Ćwiczenie „Słowa mają moc” – analiza wpływu języka na godność

drugiego człowieka.

Zdrowie ponad wszystko – wspólna

wartość kultur świata

Dział I.

Wartości

i postawy

Znaczenie zdrowia jako

wartości uniwersalnej.

· Mapa świata zdrowia – uczniowie zaznaczają,

Porównanie podejścia do zdrowia w różnych kulturach.

Wspólne zasady troski o zdrowie (profilaktyka,

higiena, równowaga ciała i umysłu).

jak różne kultury dbają

o zdrowie.

· Miniprojekty w grupach – „Jak dba się o zdrowie w…” (np. Japonii, Szwecji, Grecji).

· Karty refleksji –

uczniowie zapisują, co

dla nich znaczy

„zdrowie jako wartość”.

Mam wpływ! Jak dbać o zdrowie i przyrodę każdego dnia?

Dział I. Wartości i postawy

Czym jest sprawczość

i dlaczego ma znaczenie dla zdrowia i środowiska. Proste codzienne działania, które wpływają na zdrowie własne i innych.

Wpływ stylu życia na

klimat i otoczenie

(np. wybory żywieniowe, aktywność fizyczna, ograniczanie plastiku).

· „Moja strefa wpływu” – rysowanie mapy sprawczości (co mogę zrobić dla siebie, innych, świata).

· Burza pomysłów

„Ekozdrowe wyzwania tygodnia”.

· Debata „Czy moje

codzienne wybory mają znaczenie?”.

					· Dziennik wpływu – uczniowie przez tydzień zapisują działania prozdrowotne i proekologiczne.
22	Zdrowie pod kontrolą – co zależy ode mnie?		1)		· Pogadanka o zdrowiu	4
		Dział II.		Co sprzyja zdrowiu i dobremu samopoczuciu (sen, ruch, odżywianie,	fizycznym – jak dbasz, tak masz. · Gra decyzyjna „Zdrowy dzień – wybierz mądrze”.
		Dział II.		relacje). Co szkodzi zdrowiu (stres, brak aktywności, używki, nadmiar ekranów). Wpływ codziennych wyborów na ciało i umysł.
		Zdrowie fizyczne			· Burza mózgów „Co mogę robić codziennie dla siebie?”. · Mapa wpływu – uczniowie zaznaczają na mapie, na co mają wpływ i co mogą zmienić.

Zakaźne zagrożenia – jak się chronić

i dlaczego to ważne?

Dział II. Zdrowie fizyczne

2), 3)

Co to są choroby zakaźne

· Quiz „Fakt czy mit?” – o drogach zakażenia

i antybiotykach.

· Infografika „Jak nie dać się chorobie?”.

· Dyskusja problemowa

„Co byś zrobił(a), gdyby w szkole wykryto przypadek sepsy?”.

· Ćwiczenie grupowe – rozpoznawanie objawów i drogi transmisji różnych chorób.

i jak się przenoszą (droga kropelkowa, kontaktowa, przez krew, płciowa).

Objawy najczęstszych chorób (np. grypa, ospa, COVID-19, sepsa).

Antybiotyki – kiedy

pomagają, a kiedy szkodzą.

Czym jest

antybiotykoodporność i jak jej zapobiegać.

Co to jest epidemia

i pandemia oraz jak można je ograniczać.

Zasady profilaktyki

i odpowiedzialności

epidemiologicznej (higiena, szczepienia, izolacja).

Szczepienia – jak

chroniły dawniej i chronią dziś?

Dział II.

Zdrowie fizyczne

Dlaczego szczepienia

zmieniły historię zdrowia

publicznego.

· Oś czasu „Szczepienia, które zmieniły świat”.

Obowiązkowe i zalecane szczepienia – co warto wiedzieć.

Czym są ruchy antyszczepionkowe i jak działa dezinformacja.

Jak sprawdzać rzetelność

informacji o zdrowiu.

· Praca w parach – analiza dwóch informacji: prawdziwej i fałszywej.

· Dyskusja „Dlaczego ludzie się boją

szczepień?”.

· Quiz klasowy „Prawda

czy mit o

szczepieniach?”.

Mierniki zdrowia – co mówi o mnie moje ciało?

Dział II. Zdrowie fizyczne

Co to są mierniki zdrowia fizycznego (BMI, ciśnienie, tętno, poziom cukru, profil lipidowy).

Jakie są normy dla wieku

nastoletniego.

Co oznacza wynik powyżej lub poniżej normy.

Dlaczego warto

monitorować zdrowie przez całe życie.

· Pomiar ciśnienia i tętna – praca w parach

(z użyciem

ciśnieniomierza

automatycznego).

· Tabela norm –

uczniowie porównują swoje wyniki do wartości referencyjnych.

Praktyka: jak zmienia się tętno i ciśnienie po wysiłku.

· Prezentacja „Dlaczego warto znać swoje BMI i ciśnienie?”.

· Dyskusja „Jakie codzienne nawyki pomagają utrzymać dobre wyniki

zdrowotne?”.

Rusz się dla zdrowia – jak zachęcać innych do aktywności fizycznej?

Dział III. Aktywność fizyczna

Znaczenie aktywności fizycznej w profilaktyce chorób (układ krążenia, otyłość, cukrzyca, zdrowie psychiczne).

Sposoby angażowania innych w ruch (np. przez wydarzenia, wyzwania, projekty klasowe i lokalne). Korzyści z aktywności dla jednostki i społeczeństwa.

· Burza pomysłów „Jaką akcję ruchową możemy zorganizować dla szkoły?”.

· Planowanie wyzwania – np. „Tydzień bez windy” lub „5 000 kroków dziennie”.

· Uczniowska kampania informacyjna – plakat lub post zachęcający do

aktywności fizycznej na

stronę szkoły.

· Ruchowa aktywność integracyjna w klasie – krótki trening lub

zabawa na zakończenie.

Mój dzień pod lupą – jak planować aktywność, odpoczynek i sen?

Dział III. Aktywność fizyczna

Jak zrównoważyć

aktywność fizyczną, naukę, wypoczynek i sen w ciągu doby.

Znaczenie regularności

i odpoczynku dla zdrowia fizycznego

i psychicznego.

Korzyści z monitorowania codziennego rytmu (w tym z wykorzystaniem aplikacji lub dzienniczka

aktywności).

Rola technologii (np. krokomierz, aplikacja kontrolująca sen) w dbaniu o zdrowe nawyki.

· Ćwiczenie – uzupełnienie własnego

„Koła doby”.

· Praca z

aplikacją/dziennikiem – planowanie aktywności fizycznej i odpoczynku na tydzień.

· Debata „Ile czasu powinniśmy spać, a ile się ruszać?”.

· Zadanie praktyczne (podane wcześniej): uczniowie monitorują przez dwa dni swoją aktywność i omawiają

w klasie.

Dlaczego warto powiedzieć NIE – jak chronić siebie przed uzależnieniami?

Dział X.

Internet

i profilaktyka

uzależnień

1) – fakultatywne

Czym są ryzykowne zachowania

(np. eksperymentowanie

z używkami, hazard online, uzależnienie od technologii).

Wpływ takich zachowań na zdrowie i rozwój młodego człowieka.

Jak formułować własne argumenty „za zdrowym wyborem”.

Znaczenie asertywności i

wpływu grupy rówieśniczej.

· Mapa argumentów – uczniowie tworzą hasła zachęcające do unikania używek.

· Scenki sytuacyjne – odgrywanie sytuacji presji rówieśniczej

z użyciem asertywnej

odmowy.

· Dyskusja w parach „Co mogę stracić, a co

zyskać, wybierając zdrowie?”.

· Plakat lub infografika –

„Moja decyzja – mój

wybór!”.

Klimat a zdrowie – wpływ na nasze ciało i umysł

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Związek między zmianami klimatu a zdrowiem ludzi (fizycznym i psychicznym).

Choroby wynikające

z degradacji środowiska: astma, udary cieplne,

· Mapa skojarzeń „Jak pogoda wpływa na zdrowie?”.

depresja klimatyczna, alergie, problemy skórne.

Wpływ zanieczyszczeń

i ekstremalnych zjawisk pogodowych na zdrowie. Odpowiedzialność za środowisko jako forma dbania o zdrowie publiczne.

· Analiza przypadków, np. smog a choroby układu oddechowego.

· Projekt w parach – miniprezentacja „Jedno zjawisko klimatyczne

i jego skutki

zdrowotne”.

· Zadanie kreatywne – uczniowie projektują plakat/hasło: „Zdrowa planeta = zdrowy

człowiek”.

Świadome decyzje – jak podejmować odpowiedzialne wybory w relacjach?

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest świadoma

zgoda – warunki jej

· Miniwarsztat „Co

oznacza zgoda? – analiza przykładów

udzielenia (dobrowolność,

wiedza, brak presji). Jak rozpoznawać seksualizację i presję

w mediach, popkulturze i otoczeniu.

i sytuacji”.

· Praca w grupach – rozpoznawanie przekazów medialnych zawierających presję

i seksualizację.

Czym jest dojrzałość emocjonalna i gotowość do podejmowania decyzji w relacjach.

Zagrożenia i konsekwencje przedwczesnej inicjacji seksualnej – zdrowotne, emocjonalne i społeczne.

Strategie radzenia sobie z presją oraz sposoby ochrony własnych granic.

· Dyskusja kierowana

„Dojrzałość – co to znaczy być gotowym do podejmowania

decyzji?”.

· Karta pracy (anonimowo) –

uczniowie piszą, jak radzić sobie z presją rówieśniczą, tworzą

wspólną listę strategii.

31–32

Projekt edukacyjny Proponowana tematyka:

Synteza wiedzy o zdrowiu, wyznaczanie priorytetów.

Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do

zainteresowań uczniów.

Zgodnie z wybraną tematyką

Zgodnie z wybraną tematyką

Adekwatne do wybranej tematyki

· Wprowadzenie tematu i celów projektu.

· Wybór tematu przez

klasę (burza mózgów).

· Podział ról i zadań

w grupach.

· Wspólna praca nad projektem.

· Prezentacja efektów.

· Ewaluacja i refleksja

nad współpracą.

6. Ewaluacja programu

Skuteczność programu oceniana będzie na podstawie:

· obserwacji klimatu klasy i indywidualnych zmian uczniów;

· analizy prac projektowych, refleksji i prezentacji;

· rozmów indywidualnych z uczniami, rodzicami i nauczycielami po zakończeniu cyklu.

7. Podsumowanie

Program klasy VII rozwija głęboką świadomość siebie jako jednostki i członka wspólnoty. Uczy, jak dbać o własne zdrowie, emocje i relacje w duchu szacunku, empatii oraz odpowiedzialności. Stanowi pomost między dzieciństwem a dorastaniem, kierując uczniów ku dojrzałości, refleksji

i wartościom, które będą ich wspierać w dalszym rozwoju osobistym i społecznym.

Klasa VIII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Człowiek świadomy – zdrowy, etyczny, odpowiedzialny”

1. Wprowadzenie

Program edukacji zdrowotnej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Człowiek świadomy – zdrowy,

etyczny, odpowiedzialny” został opracowany w oparciu o Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. (Dz.U. 2025 poz. 378) oraz

aktualną podstawę programową kształcenia ogólnego dla klas I–VIII szkoły podstawowej.

Program odpowiada na potrzeby uczniów kończących szkołę podstawową, którzy stoją przed wyzwaniami związanymi z dojrzewaniem, wyborami życiowymi, relacjami i własną tożsamością. Jego celem jest wspieranie młodzieży w kształtowaniu dojrzałych, świadomych postaw wobec zdrowia, życia i innych ludzi – niezależnie od ich pochodzenia, światopoglądu czy przekonań.

2. Założenia programowe

Program zakłada, że uczeń klasy VIII powinien być wspierany w:

· refleksji nad sobą, swoją tożsamością i przyszłością;

· podejmowaniu samodzielnych, odpowiedzialnych decyzji;

· świadomym kształtowaniu relacji interpersonalnych i intymnych;

· zrozumieniu roli wartości i zasad etycznych w codziennym życiu;

· angażowaniu się w działania społeczne jako młody obywatel.

3. Cele programu

Cele ogólne:

· Wzmacnianie tożsamości osobistej i moralnej.

· Rozwijanie kompetencji do samodzielnego i odpowiedzialnego życia.

· Kształtowanie postawy szacunku wobec różnorodności i praw człowieka.

· Promowanie zdrowia psychicznego, fizycznego i duchowego w kontekście osobistym i społecznym.

Cele szczegółowe:

· Uczeń potrafi rozpoznawać własne potrzeby, emocje i wartości.

· Uczeń stosuje zasady zdrowego stylu życia i potrafi stosować je w praktyce.

· Uczeń podejmuje świadome decyzje w obszarze zdrowia, relacji i seksualności.

· Uczeń przedstawia fizjologiczne aspekty dojrzewania, potrafi rozpoznać dezinformację w mediach i wie, gdzie szukać rzetelnych źródeł informacji.

· Uczeń uzasadnia rolę empatii, uczciwości i odpowiedzialności we wspólnocie.

· Uczeń podaje przykłady zaangażowania społecznego i jego sens w życiu młodego człowieka.

4. Struktura programu

Wymiar: 16 godzin (jedna godzina tygodniowo w jednym semestrze)

Moduły tematyczne:

Moduł	Temat przewodni	Liczba godzin
1	Zdrowie w moich rękach – planuję i odpowiadam	3
2	Holistyczne zdrowie i rozwój	3
3	Świadome zdrowie seksualne	5
4	Zaangażowanie społeczne	3
5	Projekt edukacyjny	2

5. Spójność z podstawą programową

Program jest zgodny z wymaganiami podstawy programowej w zakresie:

· biologii,

· etyki,

· wiedzy o społeczeństwie,

· geografii,

· edukacji dla bezpieczeństwa,

· wychowania fizycznego.

Powiązanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna (w zakresie poszczególnych działów)

Lekcje 1–16 dla uczniów klasy VIII

Nr lekcji

Temat lekcji

Dział

z podstawy programowej

Cele szczegółowe

Materiał nauczania

Procedury osiągania celów i środki

dydaktyczne

modułu

Godność – wartość, którą mamy od zawsze

Dział I. Wartości i postawy

Pojęcie godności człowieka: co oznacza i dlaczego jest niezbywalna.

Szacunek dla siebie

i innych w różnych etapach życia (dzieciństwo, dorosłość, starość).

Godność jako fundament praw człowieka i życia społecznego.

· Dyskusja kierowana

„Czy godność można komuś odebrać?”.

· Studium przypadku – analiza sytuacji naruszenia godności (np. w rodzinie, szkole, mediach).

· Ćwiczenie „Lustra” – uczniowie piszą, co dla nich znaczy traktować

kogoś z godnością.

Szacunek bez wyjątków – godność każdego człowieka

Dział I. Wartości i postawy

Godność człowieka – niezależna od wyglądu, stanu zdrowia, niepełnosprawności, tożsamości.

Postawy szacunku, empatii i akceptacji wobec osób

z indywidualnymi potrzebami.

Przeciwdziałanie

wykluczeniu

i stereotypom.

· Debata „Inny nie znaczy mniej wartościowy” – uczniowie formułują argumenty przeciw dyskryminacji.

· Scenki sytuacyjne – uczniowie odgrywają reakcje na niewłaściwe zachowania

(np. wyśmiewanie,

wykluczanie).

· Ćwiczenie „Słowa mają moc” – analiza wpływu języka na godność

drugiego człowieka.

Zdrowie ponad wszystko – wspólna wartość kultur świata

Dział I. Wartości i postawy

Znaczenie zdrowia jako wartości uniwersalnej. Porównanie podejścia do zdrowia w różnych kulturach.

Wspólne zasady troski

o zdrowie (profilaktyka,

· Mapa świata zdrowia – uczniowie zaznaczają, jak różne kultury dbają o zdrowie.

· Miniprojekty w grupach –

„Jak dba się o zdrowie

higiena, równowaga ciała i umysłu).

w…” (np. Japonii, Danii,

Grecji).

· Karty refleksji –

uczniowie zapisują, co

dla nich znaczy „zdrowie jako wartość”.

Mam wpływ! Jak dbać o zdrowie i planetę każdego dnia?

Dział I. Wartości i postawy

Czym jest sprawczość

i dlaczego ma znaczenie dla zdrowia i środowiska. Proste codzienne działania, które wpływają na zdrowie własne i innych.

Wpływ stylu życia na

klimat i otoczenie

(np. wybory żywieniowe, aktywność fizyczna, ograniczanie plastiku).

· „Moja strefa wpływu” – rysowanie mapy sprawczości (co mogę

zrobić dla siebie, innych, świata).

· Burza pomysłów:

„Ekozdrowe wyzwania tygodnia”.

· Debata „Czy moje

codzienne wybory mają znaczenie?”.

· Dziennik wpływu – uczniowie przez tydzień zapisują działania prozdrowotne

i proekologiczne.

Pomagam – bo zdrowie

innych też się liczy!

Dział I. Wartości i postawy

Co oznacza postawa

prospołeczna

w kontekście zdrowia. Czym jest zdrowie publiczne – przykłady działań (szczepienia, krwiodawstwo, profilaktyka).

Zachowania chroniące

zdrowie innych

(np. unikanie używek, odpowiedzialność społeczna).

Idea wolontariatu na rzecz zdrowia i środowiska – dlaczego warto pomagać.

· Burza mózgów „Jak mogę pomóc innym zadbać o zdrowie?”.

· Projekt minikampanii społecznej – plakat, filmik, prezentacja nt. donacji, szczepień, profilaktyki.

· Mapa dobra – uczniowie zaznaczają lokalne inicjatywy i miejsca, gdzie można działać prospołecznie.

· Dyskusja grupowa

„Dlaczego pomaganie poprawia zdrowie – nie tylko innych, ale

i nasze?”.

Zdrowie intymne – jak się chronić i kiedy reagować?

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Przykłady infekcji i chorób przenoszonych drogą

płciową (STI), takich jak:

kiła, rzeżączka,

· Quiz wiedzy – fakty i mity o STI.

chlamydioza, HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), HBV (wirus zapalenia wątroby typu B), HCV (wirus zapalenia wątroby typu C), HIV (ludzki wirus niedoboru odporności), HSV (wirus opryszczki pospolitej).

Objawy chorób, które wymagają wizyty u lekarza. Zasady profilaktyki: higiena intymna, szczepienia (np. HPV), korzystanie z prezerwatyw, unikanie ryzykownych zachowań.

Znaczenie regularnych

badań i konsultacji

medycznych.

· Gra edukacyjna

„Profilaktyka czy

ryzyko?” – uczniowie

analizują sytuacje

i wskazują właściwe

zachowania.

· Karty symptomów – uczniowie uczą się rozpoznawać objawy,

które powinny skłonić do

wizyty u lekarza.

· Miniprezentacje – grupy przygotowują krótkie informacje o jednej chorobie (przyczyny, objawy, profilaktyka).

Ruch to zdrowie – jak dbać o ciało, kręgosłup

i środowisko każdego

dnia

Dział III. Aktywność fizyczna

3), 4)

Ćwiczenia wspierające prawidłową postawę

i zdrowie pleców.

Rola mięśni dna miednicy w codziennym funkcjonowaniu.

Znaczenie aktywnego transportu i codziennego ruchu (np. schody zamiast windy).

Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie fizyczne, psychiczne i dobro przyrody.

· Pokaz i wspólne

wykonanie ćwiczeń wspierających postawę i mięśnie głębokie.

· Gra decyzyjna „Ruch czy bezruch?” – wybory

w codziennych sytuacjach.

· Zadanie projektowe – uczniowie planują własny dzień

z elementami

aktywności i aktywnego

transportu.

· Dyskusja klasowa „Czy mogę dbać o zdrowie

i jednocześnie

o środowisko?”.

Dlaczego sen jest

Dział II.

Zdrowie

Uważność, sygnały z ciała,

emocje jako drogowskazy,

· Ćwiczenia uważności.

kluczowy dla zdrowia?

fizyczne

w kontekście niedoboru lub

· Dziennik emocji.

nadmiaru snu.

Dział III. Aktywność fizyczna

Odpowiedzialne

zarządzanie czasem

dobowym – czas na sen.

· Analiza sygnałów ciała i umysłu w kontekście

optymalnego snu.

Co wpływa na moje samopoczucie? – dobrostan i sposoby radzenia sobie

z trudnościami

Dział V. Zdrowie psychiczne

1) – fakultatywnie

Czym jest dobrostan psychiczny i co na niego wpływa (czynniki indywidualne: np. sen, odżywianie, myśli; środowiskowe: relacje, szkoła, media).

Rozpoznawanie własnych

emocji i potrzeb.

Techniki radzenia sobie ze stresem i trudnościami (oddech, rozmowa, ruch, planowanie).

· Ćwiczenie „Koło dobrostanu” – uczniowie zaznaczają obszary, które wpływają na ich samopoczucie.

· Mapa myśli „Co mnie wspiera, co mnie osłabia?”.

· Praca w parach – wymiana sposobów, które pomagają

w trudnych chwilach.

· Technika STOP – szybka strategia radzenia sobie z emocjami (Zatrzymaj się – Oddychaj – Pomyśl

– Zareaguj).

Kto dba o zdrowie intymne – zawody związane

z seksualnością i zdrowiem reprodukcyjnym

Dział VIII. Zdrowie seksualne

2) – fakultatywne

Kim są specjaliści

zajmujący się zdrowiem intymnym człowieka.

Zakres działań i rola takich specjalistów jak: ginekolog, urolog, androlog, seksuolog, dermatolog- wenerolog, proktolog, endokrynolog, położna, farmaceuta, fizjoterapeuta uroginekologiczny.

Kiedy i dlaczego warto skorzystać z ich pomocy – bez wstydu, z troską

o zdrowie.

· Quiz interaktywny

„Zgadnij, czym zajmuje się ten specjalista” (np. Kahoot).

· Plakat tematyczny „Do kogo się zwrócić,

gdy…?” – tworzenie infografiki.

· Burza skojarzeń

„Zdrowie intymne – kogo

może dotyczyć i dlaczego?”.

· Podcast uczniowski lub wywiad – symulowane pytania do wybranego

specjalisty.

Reaguję, nie milczę – jak rozpoznać i zgłosić przemoc seksualną

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest przemoc seksualna – formy i przykłady (w tym

molestowanie).

· Scenariusze sytuacyjne

„Co byś zrobił(a), gdyby…?” – ćwiczenie

reakcji.

Granice osobiste i zgoda – kiedy dochodzi do ich naruszenia.

Jak reagować, gdy coś się dzieje – komu powiedzieć, jak pomóc innym.

Miejsca i osoby, do których można się zgłosić po pomoc (szkoła, zaufani dorośli, telefony wsparcia, organizacje).

· Burza mózgów „Jakie granice są ważne?”

· Tworzenie mapy wsparcia: spis miejsc, osób i instytucji, które mogą pomóc.

· Karta refleksji – uczniowie anonimowo notują, co mogą zrobić, by wspierać siebie

i innych.

Poznaję siebie – tożsamość, emocje i relacje

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Wyjaśnienie pojęcia

orientacji psychoseksualnej i jej

· Miniwykład z prezentacją

– wprowadzenie do tematu (terminologia,

możliwych kierunków

rozwoju.

Pojęcia związane z

tożsamością płciową,

w tym różnice między płcią biologiczną, tożsamością płciową a ekspresją

płciową.

schematy).

· Praca w grupach – analiza przykładów sytuacji związanych z tożsamością

i relacjami

rówieśniczymi.

Poszanowanie różnorodności. Znaczenie samopoznania i wsparcia w okresie dojrzewania.

· Ćwiczenie „Kim jestem?” – praca indywidualna z kartą

autorefleksji (np. moje cechy, wartości, emocje, zainteresowania).

· Krąg zaufania lub rozmowa moderowana

„Jak wspierać siebie

i innych w odkrywaniu

tożsamości”.

Zajęcia powinny odbywać się w atmosferze szacunku

i bezpieczeństwa. Nie należy przymuszać uczniów do

wypowiedzi.

Jak działają metody antykoncepcji – wiedza pomaga

w podejmowaniu

odpowiedzialnych decyzji

Dział VIII. Zdrowie seksualne

Czym jest antykoncepcja – cele, skuteczność, odpowiedzialność.

Charakterystyka metod:

· mechaniczne

(np. prezerwatywa),

· Prezentacja multimedialna – omówienie i porównanie metod antykoncepcji.

· hormonalne

(np. tabletki antykoncepcyjne),

· chemiczne (np. środki

plemnikobójcze),

· naturalne

(np. obserwacja cyklu). Różnice między metodami – skuteczność, dostępność, wpływ na zdrowie.

Znaczenie świadomego

planowania rodziny

i rozmowy z lekarzem.

· Mapa myśli – uczniowie tworzą podsumowanie metod i ich cech.

· Dyskusja moderowana – kiedy warto rozmawiać z dorosłym/lekarzem.

· Karty pracy – uzupełnianie tabeli z cechami metod.

Zajęcia powinny odbywać się w atmosferze neutralności światopoglądowej,

z poszanowaniem

wrażliwości wiekowej

i emocjonalnej uczniów.

Dlaczego potrzebujemy bioróżnorodności? Zdrowie człowieka

a świat przyrody

Dział IX. Zdrowie środowiskowe

Czym jest

bioróżnorodność

i dlaczego jest ważna.

· Gra edukacyjna –

łańcuch zależności: „Co się stanie, gdy zniknie...?”.

Skutki utraty bioróżnorodności dla zdrowia ludzi:

· nowe choroby

(np. przenoszone przez

zwierzęta),

· gorsza jakość żywności

i wody,

· zaburzenia ekosystemów (np. zmiany klimatyczne).

Związek między zdrowiem publicznym a degradacją środowiska.

Przykłady działań

wspierających ochronę bioróżnorodności.

· Praca w grupach – uczniowie analizują

przypadki wpływu zmian w środowisku na zdrowie (np. smog, kleszcze, susze).

· Film edukacyjny, dyskusja – np.

o zależnościach między przyrodą a pandemią.

· Projekt – uczniowie przygotowują „zielony apel” do lokalnej społeczności.

15–16

Projekt edukacyjny Proponowana tematyka:

Zgodnie z wybraną tematyką

Zgodnie z wybraną tematyką

Adekwatne do wybranej tematyki

· Wprowadzenie tematu i celów projektu.

· Wybór tematu przez

klasę (burza mózgów).

„Moje zdrowie zależy od mojej wszechstronne świadomości,

a świadomość od odpowiedzialności w poszukiwaniu wiedzy”

Tematykę projektu nauczyciel wybiera samodzielnie, adekwatnie do

zainteresowań uczniów.

· Podział ról i zadań

w grupach.

· Wspólna praca nad projektem.

· Prezentacja efektów.

· Ewaluacja i refleksja nad

współpracą.

6. Ewaluacja programu

Skuteczność realizacji programu będzie oceniana na podstawie:

· jakości dyskusji i refleksji uczniów;

· poziomu zaangażowania w działania grupowe i społeczne;

· analizy projektów i wypowiedzi uczniów, rodziców i nauczycieli;

· indywidualnych rozmów i arkuszy autorefleksji.

7. Podsumowanie

Program edukacji zdrowotnej w klasie VIII wieńczy cykl holistycznego podejścia do rozwoju ucznia – łączy zdrowie fizyczne i psychiczne

z tożsamością, relacjami i odpowiedzialnością moralną. Młody człowiek wkracza w dorosłość wyposażony w wiedzę, wartości i umiejętności, które pozwolą mu być świadomym, etycznym i empatycznym człowiekiem – dla siebie i dla innych.

Szkoła Podstawowa im. Hugona Kołłątaja w Uhowie

Program nauczania edukacji zdrowotnej w szkole podstawowej.

HOLISTYCZNA EDUKACJA PROZDROWOTNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ – CIAŁO, UMYSŁ, DUCH.

Daniela Bartosiak

Wydawca

Program nauczania edukacji zdrowotnej dla klas IV–VIII szkoły podstawowej „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch

Treści nauczania zawarte w programie są:

Treści nauczania w podziale na 10 działów:

Każdy program zawiera:

Informacja dotycząca wymagań w zakresie wiedzy i umiejętności:

W rozporządzeniu zawarte są zarówno:

Klasa IV. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. ABC zdrowia – jak dbać o siebie i czuć się dobrze”

1. Wprowadzenie

2. Założenia programowe

3. Cele programu

Cele ogólne:

Cele szczegółowe:

4. Struktura programu

Moduły tematyczne:

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy IV

6. Ewaluacja programu

7. Podsumowanie

Klasa V. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie i wartości – uczę się dbać o siebie i innych”

1. Wprowadzenie

szacunku do siebie, innych i wartości uniwersalnych.

3. Cele programu Cele ogólne:

Cele szczegółowe:

4. Struktura programu

Moduły tematyczne:

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy V

6. Ewaluacja programu

7. Podsumowanie

Klasa VI. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Zdrowie z charakterem – siła wartości w życiu codziennym”

1. Wprowadzenie

2. Założenia programowe

3. Cele programu Cele ogólne:

Cele szczegółowe:

4. Struktura programu

Moduły tematyczne:

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VI

6. Ewaluacja programu

7. Podsumowanie

Klasa VII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Dojrzewam świadomie”

1. Wprowadzenie

2. Założenia programowe

3. Cele programu Cele ogólne:

Cele szczegółowe:

4. Struktura programu

Moduły tematyczne:

Lekcje 1–32 dla uczniów klasy VII

6. Ewaluacja programu

7. Podsumowanie

Klasa VIII. Program nauczania „Holistyczna edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej – ciało, umysł, duch. Człowiek świadomy – zdrowy, etyczny, odpowiedzialny”

1. Wprowadzenie

aktualną podstawę programową kształcenia ogólnego dla klas I–VIII szkoły podstawowej.

2. Założenia programowe

3. Cele programu

Cele szczegółowe:

4. Struktura programu

Moduły tematyczne:

Lekcje 1–16 dla uczniów klasy VIII

6. Ewaluacja programu

7. Podsumowanie

Zobacz również

Dodatkowe informacje

Adres

Kontakt

Statystyki odwiedzin